Kirkjuritið - 01.04.1971, Blaðsíða 59

timburstafn kirkjunnar með útskorn-
um vindskeiðum. Kirkjuhurðin er með
l'tlum koparhring, lós og lykli. Við
°Pnum dyrnar og göngum inn. Nú
er betur um allt búið en fyrir 100 ár-
um, þegar meistari Brynjólfur var hér
á ferð. Kirkjan má heita þiljuð , hólf
°9 gólf, aðeins fremsta stafgólfið
norðan megin er óþiljað. í þremur
fremstu stafgólfunum er loft og uppá
það liggur alfóðraður stigi.
Milli kirkju og kórs er að norðan-
verðu hálfþil með skreyttum pílárum.
Kórdyrnar eru með aurslá og strik-
uðum dyrastöfum, og upp yfir þeim
er útskorin hvelfing eða hvelfdar
dróttir og þar á 3 útskornar fugla-
myndir. Prédikunarstóll er nýlegur
með hurð á hjörum. Altarið er nýtt
°9 prýtt útskurði. Á vesturstafni er
iitill gluggj með 4 rúðum. Annar er
yfir prédikunarstóli með 6 rúðum.
Einn gluggi er til hvorrar hliðar á
kórnum með 6 rúðum. Kirkjan er alls
stafgólf.
Kvennamegin í kirkjunni eru 11
þversœti með bekkjum, bríkum og
bakslám, en karlmannamegin er lít-
ið sœti fyrir einn mann framan til
við kórdyr og þar fram af þversœti
með bekk, brík og bakslá, þá tveir
iangbekkir hálffóðraðir, item þver-
bekkjarfjöl og brík við kirkjudyr.
I kórnum eru bekkir, sumpart alfóðr-
aðir og sumpart hálffóðraðir, með
bríkum við kórdyr. Út úr kórnum
að sunnanverðu eru útidyr með hurð
°9 lítilfjörlegum umbúningi.
Allt hrörnar og eyðist. Kirkjan, sem
bér var lýst, var 1788 „svo hrörleg,
fúin og fallsleg, að héraðsprófastur-
mn hefur í sinni yfirskoðun, gjörðri
1786, metið húsinu álag fyrir þann
skaða, sem það fékk 1784 í þeim
hrœðilegu jarðskjálftum, er þá yfir
gengu" segir ! visitazíu Hannesar
biskups Finnssonar. Ný kirkja leysti
þessa brátt af hólmi, og segir svo
ekki söguna meir, fyrr en 1850, að
Halldór Guðmundsson í Strandarhjá-
leigu og fleiri byggðu þá kirkju, sem
enn stendur með sóma á Krossi. Að-
eins ber að harma það, að við end-
urbyggingu hennar um miðja þessa
öld skyldi þess ekki vera gœtt að
svipta hana í engu slnum gamla og
rétta svip. Er það sama saga og gerzt
hefur í mörgum kirkjum landsins við
„endurbœtur" gamalla kirkna, og
þarf þar að stinga við fótum.
Altaristafla þeirra Kláusar og
Níelsar sómir sér enn vel yfir altari
Krosskirkju og altarið er eitt hinna
merkustu á landi hér, og œtti útskurð-
ur þess ekki að vera hulinn af altaris-
klœði.
Á Krossi liðinna alda bjuggu menn
œðstu embœtta, prestar og óbreyttir
bœndur og prýddu staðinn eftir
manngildi ekki síður en stöðu. Hirð-
stjóri íslands, Helgi Styrsson, bjó á
Krossi ! byrjun 15. aldar og var eig-
andi jarðarinnar. Teitur sonur hans
bjó þar síðar, og var honum dœmd
jörðin 1460. Hann seldi Kross Birni
Þorleifssyni hirðstjóra. Ekkja Björns,
Ólöf ríka, og Þorleifur sonur hennar
seldu Kross 1471 Magnúsi Jónssyni,
sem bjó á Krossi með konu sinni,
Ragnheiði Eirlksdóttur. Hörmuleg ör-
lög Magnúsar eru alþekkt frá Kross-
reiðardómi 1471, sem settur var „til
að dœma yfir þeim málum, sem
Ragnheiður Eiríksdóttir kœrði til Þor-
57