Jörð - 01.09.1940, Page 43

Guðbrandur Jónsson:
Menningarsjóðsbækurnar
AÐ er nokkuð eftir því, á hvað
er litið, hvernig má þykja, að
Menninagrsjóður hefji hina
miklu bókaútgáfu sína, vel eða illa.
Valið á bókinni „Sultur" eftir Knut
Hamsun getur orkað tvímælis af
tvennum sökum. I fyrsta lagi er
vafasamt, hvort Islendingar eiga,
tneðan þeir vilja hafa samflot við
önnur Norðurlönd, og á þvi virðist
um sinn enginn svikkur, að lesa nor-
ræn rit i þýðingum. Flestir kunna
eitt Norðurlanda-málanna svo að
nægir, og er sizt rétt að draga úr
mönnum að kunna þau. I öðru lagi
er „Sultur" ekki i fremstu röð bóka
Hamsuns, enda er það i raun réttri
ekki nema brot úr skáldsögu, en það
ljær bókinni mikið bókmenntasögu-
'egt gildi, að það var eftir útkomu
hennar, að Hamsun fékk fyrstu við-
urkenningu rithöfundarhæfileika
sinna. Hins vegar er þýðingin svo
Prýðileg og lipur hjá Jáni Sigurðs-
syni frá KaldaSarncsi, að hennar
vegna einnar, þó ekki kænti annað
hl, er unun að lesa bókina; hún er
sjálfstætt listaverk, og það réttlætir
1 sjálfu sér útgáfuna.
TjAÐ er alltaf svo, að ef maður
hefir fengið á sig almennings-
orð fyrir snilld, þá er það, áður
en varir, orðið að óraskanlegri trú-
arsetningu, að allt, sem frá honum
kemur eftir það, sé gullvægt og gott,
hyort sem það nú er það i raun
rettri eða ekki:
Pví annar eins maður og OliverLodge
'er ekki með neina lýgi.
l'að er þá talin hreinasta goðgá, að
,’Sgja ekki hundflatur af aðdáun fyr-
Ir óllum verkum hans. Mér er kunn-
ugt um það, að Aldous Huxley er
myóg dáður á Englandi, en ég treysti
!1*er £kki til að fara að dást
a° bókinni „Markmið og lciðir“ mér
pm hug, af þvi einu, að höfundur-
lnn er nafntogaður, og ég verð þegar
Jörð
i stað að segja, að ég man sjald-
an eftir að hafa komizt í kast við
jafn þrautleiÖinlega bók. Hinir ensku
essays, sem með réttu eru mikils-
metnir, liafa ekki styrk sinn sérstak-
lega í efninu, sent er farið með, því
þar eru oft mjóir kveikirnir, held-
ur í framsetningarlist og andríki. 1
þessari bók örlar ekki á andagift;
höf. þeytist þurt og leiðinlega, en
drýldinn, gegnum allar aldir, allar
álfur, öll kerfi og ótal vísindi, og
alltaf talandi eins og sá, sem vald
hefir. Hann tengir saman út og suð-
ur um tima og rúm, og þegar mað-
ur sér, hvað liann kemur viða við,
þá verður manni að spyrja sjálfan sig
að því, livort nokkur leið sé, að höf.
geti verið eins heima i öllu þessu og
hann læzt, og hvort tengsli þau, sem
hann festir milli sundurleitustu hluta
séu nokkuð haldbetri en t. d. mál-
fræðiskýringar alþýðu manna, sem
Danir kalla „Folkeetymologi". Ve-
sæll Iesandi kiknar undir allri þessari
leiðinlegu speki, sem hann veit sig
ekkert kunna í og skortir skilyrði til
þess að ganga úr skugga unt djúp-
ristuna. En þó sá, sem þctta ritar,
sé í heild sinni undir sömu syndina
seldur og aðrir i þessu efni, vill
svo vel til, að höf. slangrar líka
inn í kaþólsk fræði, sem sá, cr þetta
ritar, kann nokkuð til. Þegar hann
sá, hvernig höf. fór með það, sem
þeim viðvikur, komst hann að þeirri
niðurstöðu, að ef höf. væri jafn illa
stæður i öðrum cfnum sem í þeirn,
þá. færi innviðir ritsins að verða i
meira lagi viðsjárverðir. Hvar, sem
höf. drepur niður í þau efni, er ber-
sýnilegt, að hann ber ekkert skyn-
bragð á innra eðli þeirra og sýnist
yfir höfuð vinna á aðra hönd, ekki
ólíklega fyrir milligöngu alfræði-
orðahóka. Það er auðvitað ekki nóg
að koma að þessum fræðum vel
greindur eða gáfaður, ekki heldur
svo, að menn þekki hlutina að utan,
185-