Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Síða 49

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
47
Fiskveiðiflotinn gæti því hafa verið
verr mannaður eftir 1860, meira um
liðléttinga, sem drógu niður meðal-
afla á mann. Dæmi úr okkar skútu-
sögu sýna, hversu mikils virði það
var, að um jafngóða færamenn væri
að ræða á skipum.
Dráttur skipverja hefur náttúru-
lega verið misjafn hjá Frökkum eins
og okkar mönnum. A aflaskútunni
Georg 1902, einni af stærstu skútun-
um, eða 84 tonn, má sjá á skýrslum
áranna 1900, 1901 og 1902 hversu
geysilega misjafn færaafli manna var.
Árið 1902 var fiskdráttur hæsta
manns 8632 fiskar yfir allt úthaldið,
vetrar-, vor- og sumarvertíð, en
lægsta manns 2871 fiskur. Og það var
ekki aðeins að hæsti maður drægi
þrefalt fleiri fiska en sá lægsti, heldur
dró hann miklu stærri fisk, eða til
jafnaðar 5 kg fisk upp úr sjó, en sá
lægsti 4 kg fisk. Þá var fiskþungi hjá
hæsta manni 43,2 tonn upp úr sjó, en
þeim lægsta 11,4 tonn. Misjafn út-
haldstími hefur og getað ráðið
nokkru um þennan einkennilega
aflamun hjá Dunkirkurum. Þótt út-
haldstíminn væri yfirleitt 6 mánuðir,
þá varð þar á stöku breyting. Sem
dæmi má nefna að árið 1840 kom til-
skipan um að seinka brottför á ís-
landsmið frá febrúarlokum eða
marzbyrjun til 1. apríl vegna tíðra
slysfara. Það mun þó hafa staðið
stutt og úthaldstími oftast verið um 6
mánuðir, eða frá mánaðamótum
febrúar og marz til ágústloka. Skipin
máttu ekki halda seinna heim en
1.-10. september, eftir því hvort þau
voru þá stödd á miðum sunnan- eða
norðanlands.
Þá hljóta saltbirgðir að hafa ráðið
nokkru um úthaldið. Ef skip fengu
ekki viðbótarsalt á úthaldstímanum
urðu þau að halda heim fyrr en áætl-
að var, en með aukinni sókn er lík-
legt að flutningaskip hafi ekki verið
tiltæk og skútur þá orðið að sigla
heim á miðju úthaldi með eigin afla,
ef hann reyndist mikill fyrri hluta
tímans. Heimferðin hefur þá stytt
tímann á miðunum um mánuð. Slíkt
gæti einmitt frekar hafa átt sér stað
eftir miðja öldina, þegar sóknin var
mest. Þess eru dæmi eftir 1900 að
Frakkar keyptu salt af íslenskum
fiskimönnum úti á miðunum og
greiddu fyrir með fiski, eða hinum
algenga gjaldmiðli, víni eða kexi.
Á skútum Dunkirkmanna var al-
mennt 12-13 manna áhöfn og afli á skip
þá verið mestur um 400 tonn yfir út-
haldið, en minnstur rétt um 200 tonn.
Á okkar skútum var fiskur talinn upp
úr skipi og hann ekki veginn fyrr en
hann var talinn fullstaðinn, og þá vigt-
uð 240 kg í skippund sem áður segir.
Það var einkum á fyrri hluta skútu-
tímans, sem menn sóttu mikið í smá-
fisk til að fá upp sem hæsta fiskatölu,
en aflasæld skipstjóra var þá miðuð
við hana. Þetta var illa séð og lagðist
smám saman af. Eldeyjar-Hjalti tel-
ur að almennt hafi farið 120-140 fisk-
ar í skippund, 600 kg upp úr sjó en
160 kg af fullþurrkuðum fiski, sem
kunnugt er, en í því ástandi var fiskur
hvers skips aldrei veginn, heldur úr
fiskstæðum af fullstöðnum fiski. í
fiskverkuninni fór allur fiskur skip-
anna í eitt. Hjalti miðar þarna við
sunnlenzka vertíðarfiskinn á Sel-
vogsbankanum og við Vestmanna-
eyjar, en hann segir einnig að fiska-
talan hafi getað náð 240 fiskum í
skippund og það þá verið sumarfisk-
ur, veiddur á smáfiskaslóð. Gils telur
að yfirleitt hafi farið 150-60 fiskar í
skippund og hefur hann þá miðað við
það sem almennt var umhverfis land-
ið og þá til jafnaðar allt úthald skip-
anna.
í aflaskýrslu kútter Georgs hér á
eftir, árin 1901-1903, er bæði færð
fiskatala allt úthaldið og skippunda-
talan, og af því má sjá að fiskatala
hefur verið til jafnaðar á því skipi
allar vertíðir saman og heildarfiska-
tölu deilt í heildarskippundatölu,
160-180 fiskar í skippund, og þá til
jafnaðar 3,5 kg upp úr sjó. Vertíðar-
fiskurinn hefur þá trúlega verið 4-5
kg en sumarfiskurinn 2-3 kg.
Þorsteinn Þorsteinsson (Þorsteinn
í Þórshamri), skipstjóri, hefur haldið
þennan reikning. Hann átti Kútter
Georg með þeim Tryggva banka-
stjóra og Bjarna Jónssyni trésmíða-
meistara. Kútter Georg var mikið
aflaskip, 84 tonn. Skippundaþung-
anum er hér breytt í fiskþunga upp úr
sjó í tonnum, og eru þær tölur innan
sviga.
Árið 1900:
Vetrarver-
tíð 27.900 fiskar
Vorvertíð Miðsumar- 27.800
túr 26.500
Síðasti túr 27.918
Samtals 110.118 fiskar
að vigt 611 skpd. (3.666 tonn). Hæst- ur dráttur háseta allt úthaldið var
6.910 fiskar, að vigt 43 skpd. (25,8
tonn). Lægsti dráttur háseta var
3.051 fiskur, að vigt 43 skpd. (12 tonn). Dráttur skipstjórans var 2.724 fiskar, að vigt 19 skpd. (11,4 tonn).
Árið 1901: Vetrarver- tíð 31.243 fiskar
Vorvertíð Miðsumar- 31.800 -
túr 40.400 -
Síðasti túr 35.000 -
Samtals 138.443 fiskar
að vigt 812 skpd. (4.872 tonn). Hæsti
dráttur háseta allt úthaldið var 8.721
fiskur, að vigt 51 skpd. (30,6 tonn).
Lægsti dráttur háseta var 2.921 fisk-
ur, að vigt 19 skpd. (11,4 tonn).
Dráttur skipstjóra var 3.136 fiskar,
að vigt 20 skpd. (12 tonn).
Árið 1902:
Vertíðar-
fiskur 34.000fiskar
Vorvertíð 37.000 —
Miðsumar-
túr 35.200 —
Síðasti túr 29.050 —
Samtals 135.250 fiskar
að vigt 841 skpd. (5.046 tonn). Hæsti
dráttur háseta allt úthaldið var 8.632
fiskar, að vigt 72 skpd. (43,2 tonn).
Lægsti dráttur háseta var 2.871 fisk-
ur, að vigt 19 skpd. (11,4 tonn), en
dráttur skipstjóra var 2.000 fiskar, að
vigt 13 skpd. (7,8 tonn).
Skipstjórinn er í þessari skýrslu
manna lægstur, og það var oft á skút-
unum. Skipstjórar stóðu sig náttúr-
lega ekki vansvefta, þar til rutl var
komið á þá, eins og þeir hásetar áttu