Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Qupperneq 106

104
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
Ásgeir Guðbjartsson átti 40 ára aflakóngsafmæli í fyrra. Jón Páll er að fagna Turnhús-
inu sínu.
geta að tveir fyrstu formenn þess létu
af störfum vegna heilsubrests, Har-
aldur 1946 og Kristján H. Jónsson
hafnsögumaður 1949. Hafnsögu-
menn hafa mikið komið við sögu
samtakanna; fyrst Kristján Kristjáns-
son, síðan Kristján H. Jónsson og þar
næst Kristján J. Jónsson, Einar Jó-
hannsson og Óskar G. Jóhannésson.
Eftir 1950 fóru frumherjarnir að letj-
ast eða falla frá og nýir menn tóku
við.
Baráttumál Sjómannadagsins varð
strax í upphafi sundlaugarbygging.
Hennar var mikil þörf, og hún varð
einnig mikið áhugamál sjómanna og
almennings á ísafirði. Eins og hér að
framan segir var tekjum fyrsta Sjó-
mannadagsins varið til þessa verk-
efnis og sjómenn söfnuðu til þessa
verks um borð í skipum sínum, sem
ein fyrsta fundargerðin sýnir:
„Þann 16. sept. (1938) afhenti
stýrimaður á m/b ísbirni kr. 160, sem
var áheit skipshafnarinnar til sund-
laugar á ísafirði og skyldi geymast
með fé því er inn kom á Sjómanna-
daginn.“
Þegar sundlaugarbyggingin var
hafin, 1943, og bæjarstjórnin tók við
þeirri framkvæmd — en fram til þess
tíma höfðu Sjómannadagssamtökin
haft forgöngu í því máli — sneri Sjó-
mannadagurinn sér að því eigin verk-
efni sem setið hafði á hakanum, að
láta smíða kappróðrabáta, en áður
hafði verið róið á árabátum. Smíðað-
ir voru hjá Marzelíusi tveir bátar,
sem fengu nöfnin Frosti og Fjalar, og
var þeim fyrst róið á Sjómannadag-
inn 1945.
Árið 1944 hóf Sjómannadagurinn
að safna í minnismerki um drukkn-
aða sjómenn sem Ragnar Kjartans-
son myndhöggvari gerði og reist var
á spítalalóðinni og afhjúpað 1974.
Árið 1952 var svo hafin söfnun til
elliheimilisins. Þá hefur það og tví-
vegis gerst, að Sjómannadagurinn
hefur gefið nær allan sjóð sinn til
styrktar fólki í nauðum. Var það í
fyrra skiptið þegar bruninn mikli
varð á Isafirði nóttina eftir Sjó-
mannadaginn 1946 og í hið síðara
þegar safnað var til styrktar Vest-
mannaeyingum 1973. Árið 1977 voru
smíðaðir nýir kappróðrabátar.
Eins og fram er komið var ágóðinn
af fyrsta Sjómannadeginum ekki
nema 520 krónur og 55 aurar en af
þeim næsta, 1939, kr. 867,84 og þeim
þriðja, 1940, kr. 1.532,73. Nú er það
svo að árið 1940 var farið að lifna
mikið yfir þjóðinni, og ekki síst sjó-
mannastéttinni, vegna þess að fisk-
verð fór að hækka haustið 1939. Var
ágóðinn af Sjómannadeginum orð-
inn þrefalt meiri þetta ár en árið
1938, þegar enn var hin svarta
kreppa í landinu, þótt sú svartasta
væri gengin yfir, árin 1936 og 1937.
Til er tekju- og kostnaðarreikningur
Sjómannadagshaldsins 1940 og þó
hann sé færður upp í fyrrnefndri af-
mælisgrein 1979, þá er alltaf fróðlegt
og gagnlegt að rifja slíkar heimildir
upp, þar sem þær sýna tölulega í smá-
atriðum ljósa mynd af þjóðlífinu á
fyrri tímum.
Tekjur og gjöld 1940
Inn:
fyrir
- 304 miðaá 2/50 ............... 760,00
- 190 miðaá 1/90 ............... 285,00
- merki (ekkert verð) .......... 1.521,50
Samtals .............. kr. 2.566,50
Út:
fyrir
— fótboltabúninga................ 168,10
— merki........................... 15,35
— merkjaborða..................... 68,75
— símtöl, skeyti ................. 12,35
— flögg og línu................... 39,60
— bílferðir, vinnu o.fl........... 41,80
— borðabönd 9/07 .............
— planka 20/- .................... 29,07
— filmu 3/80, kaffi 10/- ......... 13,80
— auglýsingar 15/- ...........
— músík 64/-...................... 79,00
— húsaleigu 75/- á 315/- ........ 380,00
— aðgöngumiða o.fl. 19/-.......... 19,00
— skatt.......................... 139,45
— ýmislegt......................... 9,50
Samtals ............ kr. 1.033,73
Mismunur ........... kr. 1.532,73
Nú tóku tölur að hækka og ágóð-
inn að vaxa á árunum 1941-44. Þá
tók kostnaðurinn að vaxa, og meira
en tekjurnar, svo árið 1947 voru
brúttótekjur þúsund krónum hærri
en 1945, en nettótekjurnar helmingi
minni. Þennan gang þarf síðan ekki
að rekja. En það steðjaði fleira að
Sjómannadeginum en verðbólga eft-
irstríðsáranna.
í lok fimmta áratugarins tók bátá-
sókn á ísafirði að dragast saman en
togarasókn að verða meginsóknin.
Þar með lögðust vertíðarskipti af,
sóknin varð jöfn og samfelld allt árið
og fjarvistir sjómanna jukust. Sjó-
mannadagurinn setti ofan við þessa
breytingu. Margt annað breyttist
einnig í þjóðlífinu sem olli því að há-
tíðahald Sjómannadagsins hélt ekki