Eimreiðin - 01.07.1959, Blaðsíða 26

168
EIMREIÐIN
tækt við ltörð kjör austur á landi og fékk því ekki notið neinn-
ar skólagöngu. í Fjalla-Eyvindi er tekin til meðferðar ástar-
og frelsisbarátta hinna ritskúfuðu öreiga við djöful ofsókna,
hungurs og dauða. Borgarættin er nokkurs konar aðall, sem
getur boðið börnum sínum þá.æðstu menntun, sem hugur-
inn þráir. Upp til hennar er litið sem konungakyns af lítil-
sigldri alþýðu. En þessi verk búa líka yfir öðrum andstæð-
um. Fjalla-Eyvindur er þjóðsagnahetja, frægastur útilegu-
manna. Leikritið gerist í ævintýraheimi þeirra. Borgarættiu
er hárómantískt verk. En þar má þekkja æskustöðvar Gunn-
ars, hjúpaðar þeirri fjarlægð, sem Jóhann sagði, að gerði fjöllin
blá. í mótsetningu við allsnægtir æsku sinnar á Laxamýri
og á menntabrautinni lýsir Jóhann örbirgð og hungri á auðn-
um öræfanna af ódauðlegri snilld. Gagnstætt fátækt sinni og
neyð á þyrnibraut frægðarinnar býr Gunnar fyrstu söguhetj-
ur sínar veldissprotum auðs og metorða. Þannig verður báð-
um sigursælt efni, sem fer í bága við persónulega reynslu
hvors um sig. Það er eins og þá heilli hið óþekkta, hvorn með
sínu móti. Líkt og „fyrsta ástin, sem rís frá rótum, rennvU'
fastast til ólíks brjósts,“ leitar náttúran oft jafnaðar, einnig
þegar önnur mannleg imgðarefni eiga í hlut. Flvað Gunnari
viðvíkur sérstaklega, þá mun hann alltaf hafa dreymt um
að verða stórbóndi í líkingu við Örlyg á Borg. Fimmtugur
að aldri flytur hann lieirn og reisir bti að Skriðuklaustri tif
þess að láta þann draurn rætast.
Þessum og fleiri íslenzkum höfundum, sem rituðu á danska
tungu, var fundið margt til foráttu af löndum þeirra. Fyrst
og fremst þótti óþjóðlegt, að þeir rituðu á erlendu máli. Enn
frernur voru þeir ásakaðir fyrir að misþyrma sögum þeim,
er þeir sóttu efnið í. Gunnari sérstaklega var álasað fyri’’
óraunhæfar lýsingar, sem ættu ekkert skyft. við íslenzkt sveita-
líf, í Borgarættinni, og óhæfilega bölsýni í þeim sögum, er á
eftir komu. Loks hefur því verið á loft haldið af ýmsum, að
hann kynni ekki full tök á íslenzku, eftir að hann tók að
rita á því máli. Skal þetta allt nú tekið til meðferðar í sam-
bandi við verk Gunnars og lífsskoðun.
Borgarættin er í fjórum þáttum: Ormar Örlygsson, Danska
frúin á Hofi, Gestur eineygði og Öminn ungi, og kom út a