Eimreiðin - 01.07.1959, Side 33

EIMREIÐIN
175
Vl® íláttskap og undirhyggju. Grámann er saga hrakfalla-
bálksins Ólafs Hildisonar, sem um getur í Sturlungu í deil-
um Þorgils og Hafliða. Jón Arason styðst við einna mestar
heimildir, sem Gunnar fer eftir, enda ber hann mikla virð-
lnSu fyrir þeim; en eigi að síður er sagan auðug af hug-
kværnni og list. Um hana sagði Jón Björnsson rithöfundur á
sextugsafmæli Gunnars m. a. á þessa leið: „Bókin er glæsi-
'egur minnisvarði yfir hinn einasta píslarvott sjálfstæðisvið-
leitni íslenzku þjóðarinnar og hefur sem slík — auk bók-
uienntagildis hennar — ævarandi gildi til uppörvunar og
varnaðar fyrir komandi kynslóðir." r)
Hvergi kemur þó siðgæðisboðskapur Gunnars skýrar fram
eu i Svartfugli, sögunni af harmleiknum á Sjöundá: morðun-
Urn á Jóni Þorgrímssyni og Guðrúnu Egilsdóttur, uppljóst-
UUum ódæðanna, réttarhöldum, dómum og fullnægingu
þeirra. Óskeikul öryggi einkennir byggingu sögunnar frá
uPphafi til enda, jafn og síaukinn stígandi, sem nær há-
Ularki í óbifanlegri ró og hetjulund Bjarna á banadægri hans.
-Heira er þó um vert þann undirstraum iðrunar og samvizku-
bits sögumannsins, Eyjólfs Kolbeinssonar kapelláns, fyrir hlut-
öeild hans í öllu því illa, sem gerðist, allt frá skýrslunni um
'íkfundinn til þess hann sneri sakborningunum frá þver-
'aóðskunni, svo að þau játuðu glæpi sína. Hvergi kemst
Htinnar nær hjartarótum mannlegrar þjáningar, sálræns
skilnings og dýpstu samúðar með olbogabörnum lífsins en
1 ai > sem þau straumhvörf verða. Þegar Guðmundur Scheving
sýslumaður loks kveður upp dauðadóminn, segir Eyjólfur:
”'^u erum við þá orðnir manndráparar líka.“2) Lesandinn
s^ynjar æ betur, hvernig annað fólk er meðsekt í örlögum
Urna og Steinunnar, því að örlög allra manna eru samofin
0ljúfandi böndum. Hvergi sést þessi sammannlega sekt betur
en 1 óhemjulátum áhorfenda, sem fylgja Bjarna á aftöku-
staðinn, úti í Noregi, þar sem glóandi járnið á að pynda hann
n§ síðan öxin að sníða höfuðið af bolnum. „Enginn getur
ata verið við annað eins riðinn, án þess að honum finnist
J) Morgunblaðið, 18. maí 1949.
2) Svartfugl, bls. 257.