Eimreiðin - 01.05.1970, Síða 6

70
EIMREI3IN
Samhliða sögunum voru rímurnar ennþá á bernskuárum mín-
um vinsæl skemmtun alls þess fólks, sem bjó í næsta umhverfi við
foreldra mína, þó að vinsældum rímnanna væri þá víða tekið að
hraka. Ég minnist að minnsta kosti tíu rímnaflokka, sem kveðnir
voru á heimilinu, sumir oftar en einu sinni. Var um helmingur
þeirra eftir Sigurð Breiðfjörð, en á honurn hafði fólkið rnestar
mætur allra rímnaskálda — og engu síður á mansöngvum hans,
en sjálfum rímunum. Þó að persónur rímnanna væru margar jafn
ósennilegar og atburðarásin, var hvort tveggja rætt og virtist verða
að lifandi veruleika, og þar var því sama til að dreifa og í umræð-
um um íslendingasögur, að menn voru metnir fyrst og fremst eftir
drenglund þeirra og sönnum manndómi. En merkastar voru um-
ræðurnar um skáldamálið. Fullorðna fólkið skildi kenningar og
heiti það vel, að það gat fylgzt með í þeim atburðum, sem frá var
sagt, en sumir báru þar þó mjög af öðrum, og þótti engin hneisa,
þó að hitt fólkið spyrði þá eða þær, sem bezt vissu, og sjálfsagt
þótti að fræða börn og unglinga um gátur kenninga og heita.
Voru að minnsta kosti einn karlmaður og ein kona í hópi heimilis-
fólksins, sem gátu ekki aðeins skýrt, hvað þetta eða hitt þýddi,
lieldur rakið til róta skáldamálið og stundum gert það að lifandi
og eftirminnilegum myndurn. Var þetta ómetanlegur skóli í ís-
lenzkri tungu og vakti á henni áhuga, ást og virðingu, sem varð
ungum dýrmætt veganesti.
Þetta gerðist fyrir 50—60 árum vestur í Lokinhömrum í Arnar-
firði, en ég hafði sagnir af því sama af munni gamals fólks, sem
mundi það frá sinni bernsku. Þetta hafði og gerzt um aldir, hvað,
sem yfir þjóðina dundi og hversu sem að henni var þjarmað. Það
hafði haldið við manndómi og metnaði kvaldrar alþýðu, það hafði
haldið við íslenzkri tungu og þróað hana, án þess að hún tæki
óæskilegum og misþyrmandi breytingum, og það hafði haldið
vakandi sköpunargáfu og sköpunarmætti íslenzks anda, — og þetta
hafði vissulega gerzt um land allt frá andnesjum til afdala, svo að
tungan og hin skapandi hvöt varð þjóðlegt einingartákn hinna
dreifðu byggða í veglausum héruðum og landshlutum. Án þessa
hefðu þeir Vídalín og Hallgrímur aldrei orðið það, sem þeir urðu
þjóðinni, — hún farið á mis við að hlusta á þrumuklerkinn, sem
harðast vó að mannkynsóvininum, í hvaða líki, sem hann birtist,
— og það, sem örlög þrungnara hefði reynzt henni: hún hefði ekki
í hörmungum átjáandu aldarinnar, þá er ef til vill að henni