Eimreiðin - 01.05.1970, Blaðsíða 19

þjóðlagaspjall
83
varðveitzt hér á landi frá fyrri
tíð — og er raunar allt heldur
óvíst um hljóðfæranotkun hér
fyrr á öldum. En þó er enginn
vafi á að ýmis hljóðfæri hafa bor-
izt til landsins og verið notuð
hér eitthvað. Langspil hafa verið
þó nokkuð útbreidd, einkum á
19. öld. Hér á landi var einnig
notað annað hljóðfæri, mjög at-
hyglisvert, og það var íslenzka
fiðlan, sem við vitum því miður
alltof lítið um. Þetta voru hvort
tveggja strokhljóðfæri, og voru
venjulega látin liggja. á borði
þegar leikið var á þau. Bæði voru
þau notuð til undirleiks við
söng og ef til vill einnig sjálf-
stætt.“
— En svo að við snúum aftur
að þjóðlögunum; hvernig flokk-
ast þau í höfuðdráttum?
„Eins og ég sagði áður, þá eru
þetta allt sönglög, án hljóðfæra-
undirleiks og langflest einrödd-
uð. Þó eigum við nokkuð af tví-
rödduðum lögum, tvísöngslög-
um, sem eru merkileg fyrir
margra hluta sakir. F.inrödduðu
lögin má flokka með ýmsu móti.
F.ðlilegast væri að flokka þau eft-
ir gerð og eiginleikum laganna
sjálfra. Að einhverju leyti mætti
flokka lög eftir tóntegundum og
einnig eftir tónsviði þeirra. En
eins og ég tók fram, þá eru rann-
sóknir á eiginleikum þjóðlaga
okkar enn á byrjunarstigi, og
slík flokkun hefur ekki enn ver-
ið gerð. Helzt hefur lögunum
verið skipað niður eftir því við
hvaða skáldskapargrein þau eiga.
Slík skipting er stundum mjög
réttmæt. Ef við tökum rímurnar
sem dærni, þá fylgja þeim lög og
flutningsmáti, sem um margt
er frábrugðið söng annars bund-
ins máls hér á landi og þótt víð-
ar væri leitað. Rímnalögin eru
án efa innlend og það sama má
segja um flest lög sem höfð eru
við barnagælur og þulur. Það eru
oftast ofur einföld lög, sem eng-
inn veit hvernig eru til orðin,
en þau eru sízt ómerkari fyrir
það. Síðan eru til lög við margs
konar kvæði frá mismunandi
tímum og einnig sálmalög, sem
eru gjörólík lögunum í kirkju-
söngsbókunum.
Það er algengt að sama eða
a. m. k. svipað lag sé sungið við
mörg kvæði. Oft virðast lögin
bundin ákveðnum bragarhætti
og þá er nærtæk sú skýring að
fólk hafi ekki átt annarra laga
völ og því notað það lag, sem
fyrir hendi var. En hitt er einnig
til að lög séu ákaflega lík, þótt
um gjörólíka bragarhætti sé að
ræða.“
— Hvað er að segja um gömlu
sálmalögin, geta þau talizt þjóð-
lög?
„Flest sálmalög sem sungin
eru í kirkjunum eru litlend að
uppruna og mörg eru gömul,
sum eru frá tímum siðaskipt-