Eimreiðin - 01.05.1970, Side 11

bókmenntirnar og þjóðfélagið
75
bókmenntir blómgist? Án blómgunar þeirra mundi enn sem fyrr
tungu okkar, sjálfsvirðingu okkar sem þjóðar og þá einnig þjóð-
erninu og fullveldinu vera stefnt í meiri hættu en flestir munu
gera sér grein fyrir og ýmsir hinna ekki þora að horfast í augu við,
heldur kjósa að stinga höfðinu ofan í sandinn. Ég hef lifað það,
að heyra valdamikinn stjórnmálamann, sem einnig var ærinn
gróðamaður, segja, að við ættum að gerast eitt af samveldislöndum
Breta og láta slag standa um það, hvað um íslenzkuna yrði. Minn-
umst og þess, að hinn vitri, vel menntaði og velviljaði lögmaður,
Sveinn Sölvason, taldi fyrir eina tíð, að okkur væri ekki meira en
frændum okkar að dependera af þeim dönsku. Þá heyrði ég því
fleygt í hálfkæringi, þegar mest var rætt um bandaríska sjónvarpið,
að ekki væri Jrað svo sem nema næsta eðlileg þróun, og ekki svo
sem skaði skeður, að næsta eða næstnæsta kynslóð hér á landi liætti
að mæla á máli, sem einungis sárfáar hræður í veröldinni skildu —
og frá atvinnulegu og viðskiptalegu sjónarmiði væri auðvitað þjóð-
ráð, að við sæktum um upptöku í hið; volduga vestræna ríkjasam-
band. En hvort sem þarna hefur nú frekar verið um ögrun að ræða,
en alvöru, skulum við hugsa okkur, að á næstu áratugum tækni-
legra framfara og aukinnar velmegunar gripi um sig í stað þjóð-
ernislegs metnaðar og siðrænnar menningarreisnar sá andi Mamm-
ons, sem hefur löngum gagnað honum bezt: Fjárgræðgi réði fyrst
og fremst í öllum viðskiptum manna á milli, fjárgræðgi, sem hjá
flestum stjórnaðist af hóflausri fíkn í síaukin og síbreytileg þæg-
indi, ákafri eftirsókn eftir æsilegu skemmtanalífi og sífellt víð-
tækar og dýrara lúxusflakki, sem ætti sér engan menningarlegan
tilgang. Samfara þessu yrði árvaxandi notkun engilsaxneskrar tungu
í skemmtana- og viðskiptalífi — og orðfækkun og afskræming ís-
lenzkunnar, enda fyrst og fremst lesnar amerískar og enskar bækur
og blöð, því að ekki svaraði kostnaði að gefa út á íslenzku annað
en það, sem ríkið kostaði sakir skólahalds — og svo glæpa- og klám-
rit og þó því aðeins, að, þau væru nákvæmlega myndskreytt, svo
sem nú er tíðkað í Svíþjóð og Danmörku og gefur að minnsta kosti
vissari og jafnvel hærri gjaldeyristekjur en sjálf hin gróðavænlega
minkarækt. Hvort mundi svo ekki endirinn verða sá, ef svona
væri komið, að þeir tiltölulega fáu, sem raunverulega vildu halda
í íslenzka tungu og þjóðerni, örvæntu um árangur viðleitni sinnar
og kysu heldur en ríkjandi ástand, að sporið væri tekið fullt
fram af ætternisstapanum?