Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Side 86

GÆÐAMAT í HÁSKÓLASTARF
að, stundvísi, nýjungagirni, staðfestu, samviskusemi, skyldurækni, sýndarmennsku,
mont? Hvað merkja þessi orð? Er í reynd verið að styrkja yfirstéttarstöðu náms-
mannanna? Af öllum þessum orðum má ýmislegt ráða um markað fræðslustofn-
unar og um það tímamið sem tekið er, en málið vandast heldur en ekki þegar
íklæða skal þessi fögru orð raunverulegu innihaldi og framkvæmd í verki.
Með öll þessi fögru orð og háleitu hugtök í huga má enn spyrja hvernig meta
megi hagkvæmni, nýtni, gjörnýtingu, skilvirkni og hámörkun árangurs úr þessu
starfi. Eða þarf ekki að mæla neitt af þessu? Margir hafa haldið því fram að þessar
mælistikur séu fræðslustarfinu eiginlega óviðkomandi, en framvinda samfélags-
málanna knýr skólamenn til að endurskoða þá afstöðu. Fræg eru dæmin, að stefnt
sé að þeim árangri „að telja hafrana frá sauðunum" eða þvert á móti „að koma
öllum til nokkurs þroska". Þessi andstæðu stefnumið segja meira en langar frá-
sagnir um samfélagslegt hlutverk fræðslustarfsins.
Æskilegt væri að nefna nokkur ljós og jarðbundin einstök dæmi til skýringar.
Hér verður aðeins þrennt nefnt og verða tekin dæmi af sviði rekstrar og atvinnulífs
sem er kennslusvið höfundar þessarar greinar. I fyrsta lagi bendir ýmislegt til að
úrslitum ráði á ferli ábyrgðaraðilja í atvinnulífinu að hann eða hún geti sagt „nei"
og staðið við það þrátt fyrir óvinsældir, þrýsting, erfiðleika og annað. Hvernig
verður slíkt kennt? I öðru lagi bendir margt til þess að úrslitum ráði á ferli
ábyrgðaraðilja í atvinnulífinu að hann eða hún geti komist á fætur fárveikur eða
fárveik eldsnemma að morgni í manndrápsbyl með allt í kaldakoli heima fyrir, farið
í vinnuna og skilað brýnu verkefni með skynsamlegri og hófsamlegri ákvörðun á
tilsettum tíma. Hvernig verður slíkt „undirbúið", kennt eða þjálfað? Enn skal nefnt
að í nýlegu blaðaviðtali segir forystumaður í dönsku viðskiptalífi að „brjóstvit og
orðheldni skipti mestu í fari forystumanns" (Tholstrup 1995). Hvernig á að kenna
slíkt?
Margar þeirra spurninga sem hér hafa verið lagðar fram víkja beint eða óbeint
að þeirri staðreynd að langflestar menntastofnanir voru stofnsettar og hafa verið
starfræktar vegna áhuga, metnaðar eða stefnuskrár stjórnvalda, aðals- eða auð-
manna, eða tiltekinna samtaka (Hunger og Wheelen 1993:386398, Petersen og Lewis
1986:594-617, Sharp o.fl. 1990:74-101). Þær hafa því að upphafi mótast fyrst og
fremst af frumkvæðisvilja stofnenda og eigenda en ekki af því að einhverjir við-
tökuaðiljar eða „þegar" kölluðu eftir þjónustunni í einmitt þeirri mynd sem hverri
stofnun var gefin. I þeim kemur stjórnun, stefnumótun og fjármagn einatt „að ofan"
og án beins tillits til eða umhugsunar um „markað" eða óskir „á markaði". Þessar
stofnanir komast því í nokkurn vanda þegar þær standa allt í einu frammi fyrir
þeirri kröfu að finna og skilgreina „markað sinn" og að þjóna honum um fram allt.
Þær voru stofnsettar í þeim anda sem lengst af hefur verið kenndur við rómverskan
höfðingja og auðmann sem hét Gaius Maecenas. Og þá verður spurt hvernig þessi
„mesenat"-hefð stenst kröfur samfélagsins á dögum okkar. Er hún alveg fráleit, eða
hvað?
84