Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Blaðsíða 17

II. Þróun siðgæðisins.
1. Hugsæileg og raunveruleg þróun. í kaflanum hér á und-
an hefir þegar yerið bent á þrjú stig hinnar siðferðilegu
þróunar: eðlishvatastigið, hið örðuga og langa ögu n -
a r s k e i ð skyldunnar og s k e i ð h i n s 1 í f r æ n a s i ð -
gæðis, þegar skyldan er orðin að dyggð, sem menn rækja
af fúsum og frjálsum vilja. En menn verða að hafa það hug-
fast þegar frá bvrjun, að hér er um einstáklingsþróun að
ræða og hún getur náð ýmist langt eða skammt, verið hug-
sæileg', frekar en raunveruleg, og stundum er ýmist um
stöðnun eða alls enga þróun og jafnvel afturför að ræða.
Einstaka menn virðast vera fæddir siðblindir (vera haldnir af
svonefndri moral insanity) og þeir komast sjaldan langt á
þróunarbrautinni. Aðrir láta ánetjast af einhverjum fýsn-
um sínum og þjóna þeim meira eða minna ævilangt. Og enn
aðrir viðurkenna verðmæti siðgæðisins í lmgsun sinni og í
orði kveðnu, en leita, þegar því er að skipta um sjálfa ])á,
allskonar undanhragða undan því. En svo eru, sem hetur
fer, til menn, sem taka þelta alvarlega í lífi sinu og breytni
og ástunda að verða sem vandaðastir í öllum greinum, og'
hjá þeim á raunveruleg þróun sér stað, hvort sem liún nú
nær langt eða skammt. Og það er til þeirra, sem einlcum er
talað hér. En svo að menn viti yfirleitt, hvert stefnt er með
riti þessu, skal hér gefið stutt vfirlit um það, sem rætt verð-
ur ýtarlegar í eftirfarandi köflum, þannig að menn geti
ráðið það við sjálfa sig, hvort vert sé að kynnast þessu
nánar eða hrjóta heilann um einstök alriði í því, sem á
eftir fer.
2. Erfðir og uppeldi. Sérhvert harn er afkvæmi ætta þeirra,
sem að því standa, og fæðist því með ýmsum misgóðum
eiginleikum og hæfileikum, er það hefir tekið að erfðum
frá ættfeðrum sínum og á eftir að þroska með sér á einn
eða annan veg'. Það fæðist og með ýmsum tilfinningum og