Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Page 28

26
1. mynd. Mismunandi sjálf manna. 1., Sjálf hins sin-
gjarna manns; 2. Sjálf skj’ldurækins heimilisföður;
3. Sjálf hins stéttvisa manns; 4. Sjálf hins félagslynda,
þjóðrækna manns; 5. Sjálf mannvinarins og hins heilaga
manns. 6. hið æðsta, siðferðilega sjálf. Eins og menn geta
hafið sig frá 1 — 6, eins geta menn hrapað stig af stigi
frá 6—1 eða staðnað á einhverju af stigunum þar á milli.
kjarna, unz hún er komin niður á innsta og þrengsta baug-
inn; en missi hún alla orku sína, hverfur hún inn að kjarna
og verður óvirk úr þvi. Nákvæmlega sama máli gegnir um
hvern einstalding. Hann getur fvrir tilkall liugsjónanna hafið
sig á æ hærra stig siðferðilegrar þróunar, og nefnum vér
það lif og framför, en hann getur líka lirapað inn að upp-
hafi sínu og orðið alls óvirkur, en það nefnum vér afturför
og andlegan dauða.
16. Eilífðarmálin. Veraldleg siðfræði getur ekki fremur
en önnur mannleg vísindi sagt neitt um það, hvað við kann
að taka að þessu lífi loknu. Það er og verður ætlunarverk
trúarinnar jafnt eftirleiðis sem hingað til. En hin sívaxandi
vísindalega þekking hlýtur að liafa þau áhrif á hugi manna,
að menn síður en áður bindi trú sina við ótrúlegar helgi-
sagnir og kraftaverk, sem oft og einatt lcoma beint i bága
við náttúrulögmálin og annað það, sem maðurinn nú þekkir
og veit. Trúin hlýtur því smámsaman að sníða af sér van-
kanta þá, sem nú eru á henni, ef hún á að geta staðizt gagn-
rýni sæmilega menntaðra manna. Auk þess getur vel svo
farið, að vísindin sjálf taki að hlaða undir eilífðarvonir
manna; en þar ættu menn þó að vera vel á verði gegn káki
þeirra manna, cr þykjast vera að stunda sálrænar rann-
sóknir á visindalegan hátt, en láta sér þó sjást yfir hin ein-
földustu rannsóknarskilvrði og neí’na það sannanir, sem alls
engar sannanir eru. Öll rannsókn manna á þessum efnum