Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Page 29

27
mun jafnan reynast örðug og að síðustu ófullnægjandi, því
að hverjum lieilvita manni ætti að vera ljóst, að annar end-
inn, sá sem að „öðrum heimi“ snýr, mun jafnan verða að
teljast óvottfestur.
A hinn bóginn er það hugsanlegt, að náttúruvísindin sjálf
með hinni breyttu heimsskoðun sinni taki að Iilúa að eilífð-
arvonum manna. Á ég þar ekki einungis við fagrar likingar
eins og líkingu Helmholtz um ljósið og lífið, er hvorttveggja
sé unnt að íendra á ný,1) lieldur við hina nýju lieimsskoð-
un, orkukenninguna, er heldur því fram, að sálarlíf vort sé
frekar tengl orku en efni. Sé það svo, sem nýrri tima vísindi
halda fram, að tauga- og heilahræringar vorar séu frekar
fólgnar í hræringum örsmárra rafeinda, sem ekki er mark-
aður hás meira en svo og svo og geta flogið um heim allan,
og sé sálarlíf vort í heild einskonar orkukerfi, er ekki lolcu
skotið fyrir, hvert slíkt orkukerfi getur horizt, ef það getur
losað sig við líkamann, og þá er ekki með öllu óhugsandi,
að það geti Iifað áfram sínu eigin lifi, þótt líkaminn devi og
verði að mold.
En livað sem þessu liður, þá er hitt vist, að trú i einhverri
mvnd er hávaða manna nauðsvnleg og jafnvel sjálfu sið-
gæðinu til styrktar. Hún er líklegust til að veita mönnum það
öryggi og þá huggun, sem þeim er svo nauðsynleg á öllum
revnslustundum lífs síns, þá er þeir missa ástvini sína eða
eru sjálfir að dauða komnir. Þetta er ekki nema mannlegt.
Og það er ekki öllum farið líkt og heimspekingnum, seni
sagðist lilakka til að deyja, því að þá fengi hann ef til vill
ráðningu á síðustu ráðgátu sinni. Það skal og fúslega
játað, að háleit trú með fögrum siðferðisliugsjónum getur
orðið hæði uppeldi manna og líferni hin öflugasta stoð og
stytta (shr. fjallræðuna); og þar sem fæstir ná siðferðilegri
fullkonmun þegar í þessu lífi, gela menn, eins og t. d. Kant,
litið svo á, að sjálf siðferðisliugsjónin heimti áframhaldandi
líf til þess, að menn geti náð hinni æðstu siðferðilegu full-
komnun.
Gera má ráð fvrir, að jafnan verði til trúaðir menn og
vantrúaðir; en þótt svo sé, ætlu þeir að geta átt samleið í
siðferðilegri hrevtni, því að öll erum við, á meðan við lifum
þessu lífi, sömu lögum háð og öll eigum við við sömu eða
svipuð lífskjör að húa. En J)að er hreytni vor í Jæssu lífi og
1) Sbr. Alm. Sálarfræði, 2. útg., bls. Gl.