Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Page 95
93
M a g n ú s a r H e 1 g a s o n a r : U p p e 1 d i s m á 1. Þá er smá-
pési eftir Alf Ahlberg: Sálkönnun, er Jón Magnús-
son fil. kand. liefir þýtt, og það, sem ræðir um sama efni i
sálarfræði minni; en þeim sem hafa gagn af enskinn hók-
menntum, vildi ég benda á einhverja all)eztu bók um upp-
eldismál, er ég þekki: Sorenson: Psychology in Rduca-
tion; McGrau-Hill Series, 3. útg. 1940.
2. Markmið uppeldisins. Eins og þegar liefir verið drepið
á, er markmið uppeldisins ekki einungis það, að hreysta og
þjálfa líkamann, heldur og að auðga andann og þjálfa vilj-
ann og laða og leiða (educere) bið bezta og nýtasta fram í
hverjum manni. En til þessa þarl' bæði list og lægni. Eigi
að kveða nánar á um, livert sé bið ciginlega markmið upp-
eldisins, mætti segja, að það ætti ekki einungis að veita
börnum vorum og unglingum fræðslu þá, sem þeim er
nauðsynleg til þess að geta orðið að starfbæfum og nýtum
þegnum þess þjóðfélags, sem þeim er ætlað að lifa og starfa
í, heldur beri og fræðurunum að revna að þroska svo eð 1 i s-
gerð þeirra og allt ])að, sem í henni býr, að bún með tíð
og tíma geti orðið að þ r ó 11 m i k i 11 i, s i ð f er ð i 1 egr i
skapgerð. Því má segja, að uppeldislistin sé einskonar
skapgerðarlist. En þá verður líka fræðarinn að vera ])ess
um kominn, að geta liaft þau áhrif á nemendur sína, að hann
þroski og göfgi tilfinningar þeirra og tilbneigingar, geti séð
við því, að skapbrestirnir verði ekki að skaplöstum og að
liann beri gott skyn á allar skapgerðarveilur og kunni jafnvel
ráð lil þess að girða fyrir þær. Kennarinn verður að geta séð
éitthvert mannsefni í hverjum einasta ungling, sem
hann kynnist, og geta tevgt það úr honum, sem hann hygg-
ur, að í honum sé fólgið.
Mælt er, að einliver hinn mesti myndasmiður allra alda,
Michel Angelo, hafi, er bann leit ótilhöggna marmara-
klöpp og bafði horft á bana um stund, þegar gelað séð og
sagt, hvaða mynd liann gæti skapað úr henni. Honum fannst
eins og myndin hvíldi inni í klöppinni. A svipaðan hátt ætli
glöggur fræðari að geta rennt grun í, eftir að hann hefði
kvnnzt nemanda sínum, bvaða mannsefni byggi í honum.
En menn mega vara sig á samlíkingum, þótt þær þyki góð-
ar. Mannsbarnið er enginn hrjúfur steinn, er unnt sé að
hreinsa og fága, heldur er það fjölþættur, lifandi einstakl-
ingur, sem aðallega þroskast innan frá. Þótt vitanlega megi
sneiða af mönnum ýmsa vankanla í ytri framkomu ])eirra,