Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Síða 98

96
með títuprjónssíungum sínum. En verst er sá kennari far-
inn, er fyrir agasemi sína vekur kala eða jafnvel lialur
uemenda sinna; honum gera nemendur allt það til skap-
raunar, sem þeir geta. Kennarar ættu því um fram allt að
temja sér stillingu, réttsýni og umburðarlyndi gagnvart
nemendum sínum. Og þó veltur einna mest á því, að kenn-
ararnir beri sem bezt skyn á sálarlíf nemenda sinna, svo að
þeir geti hjálpað þeim, ef i nauðirnar rekur, og girt fyrir
skaplesti og skapgerðarveilur, sem einmitt er svo liætt við
að myndist og magnist á skólagönguárunum. En til þessa
verða þeir að gera sér sem gleggsla grein fyrir því, sem bin
nýrri sálarfræði befir til brunns að bera.
4. Hvatalíf barna og' unglinga. Hin eldri sálarfræði fékkst
aðallega við vitsnnmalífið, skyn og lniga, atbygli, viðbragðs-
flýti, gálur o. s. frv. En bin nýrri sálarfræði liefir einkum
gefið sig að tilfinninga- og hvatalífi manna og' binum mis-
munandi viðbrögðum þeirra og — undanbrögðum. í til-
finningum manna og tilbneigingum búa hinir eiginlegu lífs-
og' sálarkraftar, sem menn gefa allt of lítinn gaum, þótt
þeir ráði mestu um framferði þeirra og begðun. Og þessir
starfskraftar lýsa sér oft í svo undarlegum starfsbátlum, að
ma.nni getur fundizt, að maðurinn sé ekki með öllum mjalla,
enda er það oft svo, að bann er á leiðinni út í einhvers kon-
ar sálsýki, sem gjalda verður varbuga við í tíma, ef ekki á
að hljótast verra af, sálarveiklan, sálarslen og' sefasýki, ef
ekki annað enn verra. Auk þess eru til ýmsar varnarráð-
stafanir sálarlífsins, sem bver beilbrigður maður getur haft
í frammi, sem telja verður til almenns mannlegs brevsk-
leika, en kennarar og aðrir uppalendur verða að bera nokk-
urt skyn á. En heilbrigðir þurfa ekki læknis við; og sem
betur fer eru flest börn svo lieilbrigð, að við þau þarf ekki
að beita öðru en almennri varfærni. En svo er að gæta
hinna, sem eru veil að eðlisfari eða veikluð eða eru að kom-
ast út á skábraut ógæfunnar og verða að vandræðabörnum.
Við þau verður oft að beita mestri lægni og mestum skiln-
mgi, ef unnt á að verða að bjarga þeim. Það, sem bér fer á
eftir, á því aðallega við þau börn eða unglinga, sem krefj-
ast einbverrar sérstakrar gaumgæfni af bálfu kennarans,
eru ekki eins og fólk flest og þurfa því sérstakrar athvgli
og jafnvel umönnunar við, ef þau eiga ekki að „komast á
kant“ við lífið og tilveruna. En jafnframt ætti það, sem bér
fer á eftir, að gefa, að vísu ófullkomna, en þó nokkuð al-