Morgunn - 01.06.1981, Blaðsíða 28

26
MORGUNN
brotin að hóp sérfræðinga þyrfti til að kynnast hverjum ein-
stökum þætti í gangverki hans. Þessi vélhyggjukenning um
vísindin og veröldina á enn mikiu fylgi að fagna, þrátt fyrir
það hversu hryllilegar afleiðingar fylgispekt við hana get-
ur haft“ . . . „Gildisdómar — þ.e. dómar um siðferði, fegurð,
hagsmuni o.s.frv. — eru samkvæmt umræddri kenningu
algerlega afstæðir og breytilegir frá einum manni til ann-
ars; ástæða þessa er sögð vera sú, að sameiginlegur mæli-
kvarði i þessum efnum sé enginn til. Þessi staðhæfing er röng:
það eru til sameiginlegir mælikvarðar á rétt og rangt, gott
og illt, fagurt og ljótt. Ef svo væri ekki, þá væri mönnum
ókleift að komast að nokkurri sameiginlegri niðurstöðu um
slik mál og samlíf manna væri ofurselt algeru gerræði og
ofbeldi“ . . . ,.Með þessu er ég ekki að segja að fegurð og fjar-
lægð séu staðreyndir í nákvæmlega sama skilningi" . . . „Ég
er einungis að vara við þvi að útskúfa staðhæfingum um verð-
mæti og gildi úr visindum með þeim rökum að þær séu al-
gerlega afstæðar. Sú skoðun er röng. Gildisdóma má að öll-
um jafnaði hrekja eða rökstyðja eins og aðra dóma um stað-
reyndir."
Þessu til viðbótar mætti nefna sérstakt einkenni á nútíma-
vísindum, er í fljótu bragði kemur undarlega fyrir sjónir:
því lengra frá manninum sem viðfangsefni viðkomandi vís-
indagreinar er, því virðulegri er hún talin (t.d. eðlisfræði),
en því neðar í þessari virðingar- eða goggunarröð, sem við-
fangsefni þeirra snertir manninn meira (t.d. almenn sálar-
fræði og dulsálarfra^ði). Við nánari athugun sést að þessi
sjónarmið eru eðlileg afsprengi vélhyggjunnar.
Hér hafa verið raktar nokkrar ástæður fyrir hinni geysi-
legu tortryggni vísindamanna i garð svonefndra dulrænna
fyrirbæra. Að ýmsu öðru þarf þó að hyggja. Það er stað-
reynd, að fyrirbæri þessi eru eitt viðkvæmasta deiluefni sem
til er og að fólk á oft mjög erfitt með að láta skynsemina
verða lilfinningunum yfirsterkari í þessum efnum. Algengt
er, að menn séu ýmist dyggir stuðningsmenn eða hatramir
andstæðingar hugmynda um dulræn efni, framhaldslif o.fl.