Saga - 1969, Síða 51

UPPHAF ÍSL. VERKALÝÐSHREYFINGAR 47
sér að „auka samvinnu og samtök milli íslenzkra kennara
og hlynna að hagsmunum kennarastéttarinnar í öllum
greinum, andlegum og líkamlegum".41 Félagið hélt mál-
fundi um menntamál og gaf út tímarit. Þegar á fyrsta ári
þess samdi það „frumvarp um menntun alþýðu“, sem sent
var alþingi, en fékk ekki afgreiðslu á því þingi. í 3. kafla
frumvarpsins ætlast félagið til, að alþingi lögbindi kaup
kennara 35 kr. á mánuði auk ýmissa hlunninda þeim til
handa. Meiri afskipti hafði félagið ekki af kjaramálum
kennarastéttarinnar, og á aðalfundi þess sumarið 1889 fella
kennarar hagsmunaákvæðin úr félagslögunum, og sinnti
félagið eftir það aðeins mennta- og kennslumálum og kom
þar ýmsu góðu til leiðar.42
Hið síðara, Verzlunarmannafélag Reykjavíkur, var
stofnað árið 1891. I félaginu voru bæði kaupmenn og verzl-
unarþjónar. Það vann nokkuð að menntunarmálum verzl-
unarmanna og kom upp styrktarsjóði. Annars starfaði það
fyrst og fremst sem skemmtifélag. Löngu síðar er stofnuð
launþegadeild innan félagsins, en það kemst ekki í tölu
stéttarfélaga fyrr en eftir aldamót.
Það er ekki fyrr en síðla árs 1894, að þögnin er rofin.
Þeir, sem störfuðu við annan aðalatvinnuveg þjóðarinnar,
gera sér grein fyrir því, að eingöngu sameinaðir í stéttar-
samtökum gætu þeir mætt árás á lífskjörin. En stofnun
sjómannafélaganna á sína forsögu.
StétÉarsamtök sjwmanna
Eins og áður hefur verið bent á (sjá I. kafla), hafði
hlutur fiskveiðanna í þjóðarbúskapnum smám saman auk-
izt alla 19. öldina, og undir lok aldarinnar myndast ný
stétt við sjávarsíðuna. Á tímum áraskipanna var vart
hægt að tala um sérstaka sjómannastétt í Reykjavík, heldur
töldust sjómenn til þurrabúðar- eða tómthúsmannaflokks-