Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Síða 63
Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 63
BörKUr HanSen, ÓlafUr H. JÓHannSSon og SteinUnn Helga lárUSdÓttir
segir samskiptin við skólanefndir lítil eða 37%. Tæpur helmingur, eða 47% skóla-
stjóranna, segist aftur á móti vera í miklum samskiptum við skólaskrifstofu. Við
skoðun á marktækum tengslum við bakgrunnsþætti kom fram neikvæð fylgni milli
spurningarinnar „hversu mikil samskipti hefur þú við skólanefnd“ og stærðar skóla
(rs(128)= –0,206, p<0,05), þ.e. með aukinni stærð skóla telja skólastjórar samskiptin
minni. Þá kom fram marktækur munur í svörum skólastjóranna við sömu spurn-
ingu eftir landshlutum, þ.e. þeir sem starfa í Reykjavík segjast hafa minni samskipti
við skólanefnd en þeir sem starfa á höfuðborgarsvæðinu og landsbyggðinni (χ² (4,
125)=18,83, p<0,001).
umræða og niðurlag
Eins og fram hefur komið hefur hugtakið sjálfstæði skóla verið áberandi í umræðum
um stjórnun skóla síðustu árin. Þá hafa stjórnvöld með stefnumótun sinni samþykkt
lagaramma sem styður stjórnunarhætti þar sem tekið er mið af þeim áherslum.
Rannsóknarspurningin sem reifuð var hér að framan beinist að því hvort skóla-
nefndir séu með aukinni aðild að stefnumótun skóla að seilast inn á það faglega yfir-
ráðasvæði skóla sem markað er í grunnskólalögum. Meginniðurstaða höfunda er að
svo sé ekki. Skólastjórar geti því ekki talist handbendi skólanefnda meðan kennarar
sitji „hinumegin“ borðs.
Niðurstöður okkar sýna að skólastjórar telja sig hafa fengið aukið faglegt sjálfstæði á
undanförnum árum og vilja auka það enn frekar en orðið er. Skólastjórar telja að innan
skólanna hafi kennarar mikið faglegt sjálfstæði sem ekki hafi verið þrengt að með auknum
áhrifum skólanefnda. Skólastjórar virðast meta það svo að ásamt kennurum eigi þeir
talsverða hlutdeild í þeirri stefnu sem mörkuð hefur verið af hálfu sveitarfélagsins og
að þeir hafi getað komið sínum áherslum á framfæri. Á heildina litið eru skólastjórar
ánægðir með skólastefnu síns sveitarfélags og telja hana stuðla að umbótum.
Börkur Hansen, Ólafur H. Jóhannsson og Steinunn Helga Lárusdóttir (2002) benda
á að skólastjórar hafi verið ánægðir með yfirfærslu grunnskóla frá ríki til sveitarfélaga.
Mótun skólastefnu hjá sveitarfélögum virðist einnig falla í góðan jarðveg hjá þeim.
Útfærsla skólastefnu á vettvangi kann á hinn bóginn að reynast erfiðari en ætla mætti,
m.a. vegna þess að kennarar deila ekki sömu sýn og skólastjórar á umræddar breyt-
ingar. Amalía Björnsdóttir, Börkur Hansen og Ólafur H. Jóhannsson (2006) benda á
að áhrif kennara á mótun skólastarfs séu ekki jafnmikil og þeir sjálfir telja æskilegt
og þeir vilja hafa meiri áhrif á ákvarðanir sem teknar eru í skólum þeirra. Samkvæmt
Sigríði Önnu Guðjónsdóttur, Amalíu Björnsdóttur og Ólafi H. Jóhannssyni (2007) hafa
kennarar jafnframt aðra afstöðu en skólastjórar til hlutverks deildarstjóra en þeir telja
þá ekki hafa eins mikil áhrif á mótun skólastarfs og skólastjórar álíta. Virk hlutdeild
og ábyrgð kennara við mótun skólastefnu er ein meginforsenda þess að hún komist í
framkvæmd en nánari rannsóknir þarf til að glöggva sig betur á afstöðu þeirra.
Enda þótt samstaða kunni að vera um stefnu skóla geta verið skiptar skoðanir um
útfærslu hennar innan einstakra skóla. Ekki er ljóst hvaða áhrif ákvæði áttundu greinar
grunnskólalaga frá 2008 um skólaráð kann að hafa í því sambandi en þar hefur verið
stofnaður samráðsvettvangur hagsmunaaðila hvers skóla. Í 8. grein segir: