Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Side 103

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 103
H Ja lt i J Ó n Sv e i n S So n o g Bö r KU r H a n S en
Félagslegar aðstæður
Hér að framan var vitnað í fræðimenn á borð við Bandura sem telja að líklegt sé að
nemendur með litla trú á eigin færni séu ekki sterkir félagslega. Af þessum sökum
þótti forvitnilegt að spyrja þátttakendur út í þætti er vörðuðu félagslega stöðu þeirra.
Þá þótti fróðlegt að bera saman að þessu leyti þá þátttakendur sem hættu í skóla og
hina sem héldu áfram.
Í viðtölunum var meðal annars spurt um félagslegar aðstæður þátttakenda eins og
um vinahópinn og samskipti við foreldra. Einnig var hugað sérstaklega að áhættu-
þáttum á borð við óreglu og vinnu meðfram námi. Í gögnunum er ekki unnt að sjá að
slæmur félagsskapur, erfiðar heimilisaðstæður, óregla eða vinna með skóla hafi haft
áhrif á skólagönguna nema í undantekningartilvikum. Fram kemur að í nokkrum til-
vikum voru mæður heimavinnandi eða í hlutastarfi og í þremur tilvikum einstæðar.
Feður voru iðnaðarmenn eða sjómenn þar sem þeir voru til staðar. Í einu tilviki voru
báðir foreldrar framhaldsskólakennarar. Samband þátttakenda við foreldra var gjarnan
fremur hlutlaust og fram kemur að þeir höfðu á tilfinningunni að þeir hefðu fengið
að fara að vilja sínum, hvort sem þeir hættu í skóla eða héldu áfram, eins og hér má
sjá dæmi um:
Við mamma höfum alltaf náð mjög vel saman og eins ég og pabbi. Mamma fylgdist
með náminu hjá mér en ekki pabbi. Hann var alltaf að vinna en hann spurði mig samt
stundum út í þetta. Þau höfðu auðvitað áhyggjur af mér þegar mér gekk ekki nógu
vel og var áhugalítill. Ég held að mamma hafi alltaf reynt að ýta mér út í þetta aftur.
En það gekk ekki neitt, ég hlustaði ekki á mömmu, fannst þetta bara vitleysa. Ég hélt
bara mínu striki. Maður hætti þessu bara. Algjört áhugaleysi.
Annar sagði:
Pabbi var í þessum 40 daga túrum á frystitogara. Mamma stjórnaði öllu heima og
fylgdist með mér í skólanum. Ég á fjögur systkini. Eitt yngra og þrjú eldri. Mamma
hafði auga með því að ég lærði heima.
Þá höfðu allir þátttakendur nema einn átt góða vini sem höfðu reynst styðjandi og
hvetjandi, og það hafði mikla þýðingu fyrir þá sem héldu áfram. Einn þeirra sagði:
Já, fólk hvatti mig bara til þess að reyna á ný og ná þessu bara. En samt skeði ekkert
stundum. Það hafði hvetjandi áhrif á mig hvað vinir mínir voru að standa sig vel. Þeir
höfðu mikla þýðingu fyrir mig.
Þrír þátttakenda kváðust hafa þurft að þola einelti af hálfu skólafélaga sinna, þar af
tveir þeirra sem hættu námi. Af viðtölunum má ráða að í þeim tilvikum hafi eineltið
haft neikvæð áhrif á sjálfsmynd og valdið vanlíðan og öryggisleysi, jafnvel haft varan-
leg áhrif eftir að annar þeirra hætti í skóla.