Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Side 116

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010116
StarfSánægJa framHaldSSKÓlaKennara
Mynd 1: Tveggja þátta kenning Herzberg o.fl.; starfsóánægjuþættir
og starfsánægjuþættir (Greenberg og Baron, 2003)
Styrkur kenningar Herzberg o.fl. felst í því að hún gefur skýra mynd af þeim þáttum
sem eru líklegir til að hvetja starfsmenn áfram og veita þeim ánægju í starfi. Veikleiki
kenningarinnar er m.a. sá að sumir þættir geta stundum verið innri hvatningarþættir
en á öðrum tímum ytri viðhaldsþættir. Dæmi um þetta er kaupauki sem ætti sam-
kvæmt kenningunni ekki að vera hvatningarþáttur, en ef hann þjónar þeim tilgangi
að vera viðurkenning fyrir gott starf birtist hann sem hvatningarþáttur (Hackman og
Oldham, 1980). Svipað mætti segja um samskiptaþáttinn, sem er nokkuð óljós í kenn-
ingunni. Í þessari grein er gerð tilraun til að skýra samskiptaþáttinn með því að skipta
honum í tvo flokka: Samskipti starfsfólks og stjórnenda annars vegar og samskipti
kennara og nemenda hins vegar.
rannsóknir á kEnnarastarfinu og
starfsEinkEnnalÍkan HaCkman og oldHam
ýmsir fræðimenn sem hafa fjallað um starfsánægju kennara hafa tileinkað sér um-
fjöllun Herzberg um innri og ytri áhrifaþætti í kennarastarfinu (Sjá t.d. Evans, 1998;
Porter, Bigley og Steers, 2003; Sergiovanni og Starratt, 1983; Spear, Gould og Lee,
2000; Zembylas og Papanastasiou, 2004). Viðamiklar rannsóknir á vegum bandaríska
menntamálaráðuneytisins á grunn- og framhaldskólum á árunum 1993–1994 leiddu
í ljós að bæði innri og ytri áhrifaþættir höfðu jákvæð tengsl við starfsánægju kenn-
ara. Innri þættir eins og sjálfræði kennara og starf þeirra innan kennslustofunnar, s.s.
samskipti við nemendur, reyndust mikilvægir varðandi starfsánægju. Það voru líka
ytri þættir eins og stuðningur skólastjórnenda, góð hegðun nemenda, jákvæður starfs-
andi og laun. Ekki reyndist þó sterkt samband á milli launa og starfsánægju kennara
(National Center for Education Statistics, 1997).
Rannsóknir Spear, Gould og Lee, (2000) sýna að megin áhrifa þátturinn í starfsánægju
kennara fólst í vinnu með nemendum og umhyggju sömum, persónulegum samskipt-
um við þá. Aðrir áhrifaþættir voru faglegar áskoranir sem starfið fól í sér, sjálfræði og
• Gæði stjórnunar
• Laun
• Stefna stofnunar
• Vinnuaðstæður
• Tengsl við samstarfsmenn
• Starfsöryggi
• Tækifæri til persónulegs þroska
• Viðurkenning
• Árangur
• Ábyrgð
• Framamöguleikar
• Sjálfræði
➧➧Starfsóánægja lítilMikil ➧➧Starfsánægja Mikillítil