Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Síða 187

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 187
engin tilviljun að árafjölda hvers áfanga er hvergi getið í Bolognayfirlýsingunni. Þar
er einungis lagt upp með að grunnnám til fyrstu prófgráðu skuli vera að minnsta kosti
þrjú ár. Það sem skiptir máli er m.ö.o. ekki námstíminn sem slíkur heldur sú þekking,
kunnátta og hæfni sem prófgráðunni er ætlað að tryggja að viðkomandi nemandi hafi
náð tökum á. Sú menntun verður að miðast við skilgreind viðmið um gæði og kröfur
í náminu. Þetta tengist hinu tvíþætta hlutverki grunnnámsins, að það henti í senn
atvinnulífinu og sem undirbúningur undir frekara nám.
Öllum aðgerðum Bolognaferlisins er ætlað að þjóna framangreindum tilgangi og
markmiði, s.s. viðauki með prófskírteini sem útskýrir stöðu prófgráðunnar í sam-
hengi menntakerfis viðkomandi lands, sameiginlegt einingakerfi (þ.e. ECTS-kerfið)
sem gerir námsáfanga samanburðarhæfa á milli landa, sameiginleg gæðaviðmið
(e. quality assurance) sem stuðla að gegnsæi og trausti á menntakerfum og mennta-
stofnunum og sameiginleg viðmið um ytra form æðri menntunar og prófgráða
(e. qualification framework). Í hinu síðastnefnda felast t.d. viðmið um skilgreiningu
námsleiða til prófgráðu (e. degree programmes) á grunni hæfniviðmiða þar sem settur
er formlegur rammi um þá þekkingu og kunnáttu sem mismunandi prófgráðum er
ætlað að skila. Þetta er viðleitni til að styrkja og efla þekkingarsamfélag Evrópu og
samkeppnishæfni álfunnar gagnvart öðrum heimshlutum, t.d. Bandaríkjunum, Ind-
landi og Austur-Asíu, og greiða fyrir flæði vinnuafls á milli landa. Í byrjun var áherslan
fyrst og fremst á hið ytra form háskólamenntunar, en síðan hafa gæði og inntak náms-
ins fengið æ meiri athygli. Í ljósi þessa er það rökrétt þróun að samtök háskóla og
stúdenta í Evrópu hafa á síðustu árum lagt stóraukna áherslu á gæðamálin og trygg-
ingu þeirra í Bolognaferlinu.
Bakgrunnur
Hafa verður í huga að Bolognayfirlýsingin frá 1999 átti sér talsvert langan aðdraganda
og mikið starf hafði verið unnið á vettvangi stjórnvalda og háskólanna sem skilaði
sér rækilega inn í ferlið og hefur í reynd gert það mögulegt. Þetta undirbúningsstarf
átti sér sömu rót og yfirlýsingin sjálf. Hin ytri uppbygging háskólanáms og prófgráða
hafði þróast með ólíkum hætti í einstökum löndum Evrópu. Samanburður náms og
prófgráða og flutningur stúdenta á milli „háskólakerfa“ var því tíðum flókinn, þótt
inntak náms væri svipað. Hið sama átti við um frjálst flæði vinnuafls á milli landa.
Nauðsyn raunverulegrar samhæfingar til að auðvelda samanburð var fyrst sett á blað
í alvöru af stjórnvöldum í svonefndri Sorbonneyfirlýsingu (e. Sorbonne Declaration)
sem menntamálaráðherrar stærstu þjóðríkja Evrópu, Frakklands, Ítalíu, Bretlands og
Þýskalands, undirrituðu 25. maí 1998, um að stefna beri að aukinni samhæfingu æðri
menntakerfa landanna. Segja má að með þeirri yfirlýsingu hafi verið lögð drög að
Bolognayfirlýsingunni. Einnig verður að hafa í huga tilteknar forsendur sem báðar
þessar yfirlýsingar byggjast á og taka mið af. Þar er fyrst og fremst um tvennt að ræða:
Annars vegar stefnuyfirlýsingu evrópskra háskóla, Magna Charta Universitatum, sem
var undirrituð í tilefni af 900 ára afmæli Háskólans í Bologna 18. september 1988 af
rektorum yfir 400 háskóla í Evrópu, þ. á m. rektor Háskóla Íslands. Hún geymir helstu
forsendur og viðmið sem háskólarnir telja að ganga verði út frá í starfsemi og starfs-
v iðHorf