Ný saga - 01.01.1989, Blaðsíða 81

sögu, félagssögu og menningar-
sögu. Fyrirmynd þeirra var að
nokkru leyti þýska tímaritið Vier-
telzeitschrift fúr Sozial- und
Wirtschaftsgeschichte, sem þá
hafði komið út í tæpa þrjá ára-
tugi. Draumur þeirra Bloch og
Febvre var að endurnýja að-
ferðafræði og viðfangsefni
sagnfræðinnar frá grunni. Þeir
höfnuðu stjórnmálasögu og
allri sagnfræði sem snerist um
einstaka atburði. Þá sögu urðu
þeir fyrstir til að uppnefna „at-
burðasögu." Þar gengu þeir að-
eins of langt, en þessi ofsa-
fengna afstaða var nauðsynleg á
sínum tíma. Annað sem þeir
gerðu var aftur á móti af hinu
góða. Þeir töldu að sagnfræði
ætti sér ekki viðreisnar von ef
hún lokaði sig inni á eigin
básum, hún yrði að ræða við
önnur fræði, einkum félags-
fræði, sálfræði, hagfræði og
ekki síst landafræði. Tengsl
sagnfræði og landafræði voru
reyndar gamalgróin í Frakk-
landi þá þegar. Bloch og Febvre
gagnrýndu líka hefðbundnar
hugmyndir um sögulegar stað-
reyndir. Skoðun pósitívista var
að skjöl veittu aðgang að stað-
reyndum, en Febvre sýndi fram
á að sögulegar staðreyndir
væru verk sagnfræðinga, ekki
þó tilbúningur heldur afurð
starfs sem færi eftir vísindaleg-
um reglum. Hann hafnaði samt
ekki reglum pósitívista um
heimildarýni og þessháttar,
enda eru þær enn við lýði og
líkar flestum vel. En í framhaldi
af þessu kröfðust Febvre og
Bloch þess að sagnfræðingar
tækjust á við vandamál, spyrðu
spurninga áður en þeir hæfust
handa. Jafnframt átti markmið
sagnfræðinga að vera að skrifa
heildarsögu, „histoire totale,"
sögu sem skýrði myndun, bygg-
ingu og virkni þjóðfélaga. Væri
rannsókn afmörkuð við ákveð-
ið efni urðu niðurstöður að
segja markverða hluti um þjóð-
félag eða menningu sem heild.
Að því leyti voru annalistar á
undan strúktúralistum. Þessar
hugmyndir gáfu allar góða
raun, sem meðal annars vel-
gengni tímaritsins sannar.
LA LONGUE
DURÉE
Þjóðverjar skutu Marc Bloch
árið 1944. Febvre hélt áfram að
gefa tímaritið út. Áherslur
breyttust nokkuð, sem í fyrstu
kom fram í því að nafninu var
breytt og orðinu „menningu"
bætt við. Það nafn hefur haldist
síðan: Annales. Économie.
Société. Civilisation. Febvre
vildi að tímaritið fengist ekki
einungis við sögu Evrópu, held-
ur sögu alls heimsins. Mestu
breytti þó að Fernand Braudel
tók við ritstjórn tímaritsins þeg-
ar Febvre lést árið 1956. Líkt og
Febvre hafði Braudel áhuga á
sögu annarra heimshluta og
hann taldi menningarsögu
óhjákvæmilegan áfanga í átt til
heildarsögu, sem enn var mark-
miðið. Braudel var andstæðing-
ur strúktúralisma, sem naut
feikilegra vinsælda nteðal
menntamanna á sjötta áratug
aldarinnar. Hann taldi stefnuna
vera hættulega sagnfræðingum
því hún gerði ráð fyrir óhreyf-
anlegri byggingu þjóðfélags og
menningar sem þar af leiðandi
ættu enga sögu. Fyrir vikið þró-
aðist hugmynd hans um hinar
þrjár tegundir tímans: hraðan
tíma atburða, hægari tíma tíma-
bila og hægan tíma strúktúra.
Þessi hugmynd Braudels er því
komin til vegna andstöðu við
Claude-Lévi Strauss og aðra
strúktúralista, en ekki vegna
áhrifa frá þeim eins og oft er
fullyrt. Hann vildi sýna fram á
að sagnfræðin fengist líka við
strúktúra og ungir sagnfræðing-
ar þyrftu því ekkert að skamm-
ast sín. Það voru þó ákveðnar
öfgar í hugmyndum Braudels
og helsti lærisveinn hans,
Emmanuel Le Roy Ladurie, fór
út á hálan ís þegar hann nokkr-
um árum síðar skrifaði um
óhreyfanlega sögu. Það vita það
allir núna að sagan stendur
aldrei kyrr, hún er alltaf á hreyf-
ingu, hversu hæg sem hún kann
að virðast eða vera.
Pósitívistar réðu
ríkjum og fræðimenn
einbeittu sér að því að
lesa skjöl og sanna
það sem þeir töldu
vera staðreyndir.
GAGNRÝNI
Á TÍMARITIÐ
Þú ert í ritstjórn, hverniggeng-
ur starfíð þar fyrir sig?
Framkvæmdastjóri tímarits-
ins er í fullu starfi og vinnur
mikið. í það starf hafa valist
ungir fræðimenn, segjum á
miðjum fertugsaldri, sem hafa
gert góða hluti innan fræðanna.
Framkvæmdastjórinn sér um
alla verklega hluti og tekur á
móti efni sem sent er inn. Menn
hafa ekki viljað festa sig í starf-
inu nema í þrjú eða f)ögur ár,
því ekki gefst tími til rannsókna
eða kennslu á meðan. Það er
orðin hefð að þegar fram-
kvæmdastjóri lætur af störfum
sest hann í ritnefnd. Við erum
því orðnir sex í ritnefndinni.
Samkomulagið er gott, en það
er allt annað þegar svona marg-
ir vinna saman en þegar einn
eða tveir sjá um ritstjórn. Við
lesum allir allar greinar sem
berast. Við hittumst mánaðar-
lega og ákveðum í sameiningu
hvað birtist og hvað ekki. Oftast
erum við á einu máli, en það
kemur fyrir að við greiðum at-
kvæði og meirihlutinn ræður.
Þegar við Emmanuel Le Roy
btdurie tókum við tímaritinu af
Tímaritið er í vanda
statt vegna vinsæida
sinna.
79