Ný saga - 01.01.1989, Blaðsíða 85

ljósmyndir. Ástæðan er sú að ég
hef unnið töluvert með gamlar
ljósmyndir og hef mikinn áhuga
á að nota þær sem miðil. Ég
taldi mig vita að mikið væri til af
myndum frá því unt síðustu
aldamót sem sýndu líf og starf í
íslenska bændasamfélaginu og
því yrði úr nógu að moða.
Ljóst var að myndefnið mátti
nota á margan hátt. Hugsanlegt
var að búa til skyggnumynda-
röð, nota myndirnar sem uppi-
stöðu í sýningu eða láta þær
greina frá íslenska landbúnað-
arsamfélaginu í bókarformi.
Loks var sá möguleiki að reyna
að feta að einhverju leyti í fót-
spor þeirra sem unnu að hinni
velheppnuðu mynd um Parísar-
kommúnuna, að nota samtíma-
kyrrmyndir sem uppistöðu í
myndband, tengja myndirnar
saman og reyna að gæða þær
meira lífi en mögulegt var á
annan hátt. Þá leið ákvað ég að
fara. Þó var auðvitað ljóst að
ekki tækist að skapa sömu
dramatísku spennuna við lýs-
ingu á samfélagi íslenskra
bænda og Parísarkommúnunni
enda ólíku saman að jafna.
Þegar meginlínan hafði verið
lögð, var næst á dagskrá að gera
sér grein fyrir því hvernig verk-
ið ætti að vera uppbyggt, setja
saman grind sem svo yrði byggt
utan um. Ég tók þá stefnu að
fylgja lífi og starfi fólks eftir árs-
tíðum, byrja á vorverkum, fjalla
síðan um sumar, haust og loks
vetrarstörf og skýra um leið frá
helstu samfélagseinkennum og
uppbyggingu. Þegar hér var
komið sögu var orðið tímabært
að huga að tiltæku myndefni.
HVAR ERU
MYNDIRNAR?
Mikið er til af myndum frá ís-
landi á dönskum söfnum. Á
myndadeild Konunglegu bók-
hlöðunnar í Kaupmannahöfn er
töluvert til af ljósmyndum og
póstkortum, frá bæði íslenskum
og dönskum ljósmyndurum.
Hið sama á einnig við um
danska Þjóðminjasafnið. Þar er
fyrirferðarmest safn Daniels
Bruun; ýmsar af myndum úr
safni hans birtust nýlega í bók-
inni íslenskt þjóðlíf i þúsund
ár. I fyrstu taldi ég að myndir á
dönsku söfnunum væru full-
nægjandi og vissulega hefði
verið unnt að koma saman heil-
legri frásögn með því að nota
þær einar. En fljótlega varð ljóst
að frásögnin yrði ýtarlegri og
fjölbreyttari ef líka væri aflað
efnis frá söfnum á íslandi.
Þekktustu og stærstu mynda-
söfn á íslandi eru Ljósmynda-
safn Reykjavíkurborgar og
myndadeild Þjóðminjasafns. En
þau hafa jafnframt þann ókost,
ef svo má segja, að vera mikið
notuð. Þannig eru sumar góðar
myndir á þessum söfnum orðn-
ar býsna kunnuglegar vegna
þess hversu oft þær hafa verið
birtar. M.a. af þessurn sökum
þótti mér sjálfsagt að leita víðar.
Hjá l.andmælingum ríkisins er
töluvert varðveitt af gömlum
ljósmyndum frá því um og eftir
aldamótin, myndum sem hafa
ekki hlotið verðskuldaða
athygli. í Árbæjarsafni í Reykja-
vík er einnig nokkuð af mynd-
um sem vel er þess virði að
kanna. í Minjasafninu á Akur-
eyri er mikið og gott mynda-
safn, fyrst og fremst myndir
Hallgríms Einarssonar ljós-
myndara.
Þau söfn sem nefnd voru hér
að framan veittu öll nokkra úr-
lausn, auðvitað mismikla þó. Á
flestum þessum söfnum er við
það vandamál að glíma að tölu-
vert af myndum er ekki eða illa
skráð. Af því leiðir í fyrsta lagi
að fyrir kemur að myndir finn-
ast ekki þegar á þeim þarf að
halda. í öðru lagi vantar upplýs-
ingar um margar myndir.
ÚRVINNSLA
Eftir að hafa safnað saman smá-
um og stórum stöflum af ljósrit-
um, var mögulegt að fara að
raða myndunum upp í sam-
ræmi við þá stefnu sem hafði
verið mörkuð og reyna að búa
til sem heillegasta frásögn. Jafn-
framt var kannað hvað hugsan-
lega vantaði af myndefni og
gerðar ráðstafanir til þess að
hafa upp á því. í sumum tilvik-
um var þó unnt að Ieysa vanda-
mál þannig að nota aftur hluta
úr mynd sem þegar hafði verið
notuð; vanti einhver ákveðin
atriði er sjálfsagt að athuga bet-
ur þær myndir sem maður hef-
ur þegar undir höndum.
Að þessu loknu var komið að
því að velja endanlega úr þær
myndir sem ætlunin var að nota
og þar dugðu léleg ljósrit
skammt. Ein besta leiðin til þess
að skoða myndir gaumgæfilega
er að fá þær á skyggnum. Á
þann hátt verður betur ljóst
livaða möguleika hver einstök
mynd býður upp á, m.a. vegna
þess að unnt er að greina ná-
kvæmar einstök atriði sem e.t.v
geta komið að gagni á fleiri en
einum stað í myndafrásögninni.
Óhjákvæmilegt reyndist að
panta töluvert fleiri myndir en
ég bjóst við að þurfa að nota og
velja síðan úr þær bestu. Að því
loknu var skyggnunum raðað
upp í samræmi við handritið,
búin til skyggnuröð sem átti að
geta staðið sjálfstætt en var unt
leið aðeins varða á leið í áfanga-
stað.
Þegar búið var að koma
myndafrásögninni í nokkurn
veginn það horf sem ég taldi
æskilegt, var unnt að fullvinna
textann. Hann var nú lagaður að
því myndefni sem mér hafði
tekist að komast yfir. {textanum
var auðvitað ónauðsynlegt að
skýra frá því sem var augljóst á
myndunum; það er með öðrum
orðum mikilvægt að myndirnar
Á flestum þessum
söfnum er við það
vandamál að glíma að
töluvert af myndum er
ekki eða illa skráð.
83