Ný saga - 01.01.1989, Blaðsíða 19

„ÍJúlíó 1793 frýjaði höfðingsmey nokkur, að nafni María [Charlottej
Corday, Frankaríki við mikla mannófreskju, með því að reka þá
Marat í gegn, og fús að leggja síðan sitt höfuð strax á höggstokkinn. “
Hér má sjá Robespierre koma á vettvang. Síðan sést hvernig
móttökur Corday fékk síðar.
leg. Þannig kemur ekki fram að
Gírondínar hafi tilheyrt Jakob-
ínum. Aftur á móti er því slegið
föstu að „buxnaleysingjar"
(sans-culottes) séu „grimmustu
menn og lakasta úrval eitt úr
Jakobína-félögum..þeir hafi
tekið sig saman og myndað sér-
stakt félag, m.a. til að „ráða af
dögum flestalla kónga og ein-
valdsherra..." (s. 56-57).
Ruglingurinn fullkomnast svo
með því að „Fjallinu" (Fjallbú-
um) er lýst sem pólitísku útibúi
frá buxnaleysingjunum, „þeim
ráðríku Jakobínum" (s. 62).33
Það væri þó fjarri lagi að
segja að M. St. hafi gerst and-
snúinn byltingunni „sem slíkri“
þegar hér var kornið sögu; því
þrátt fyrir konungsaftöku og
ógnarstjórn tekur hann málstað
hins nýja Frakklands gegn fjand-
mönnum þess. Þannig álítur
hann hræsni, „ásælni og
skammsýnan illvilja" ráða gerð-
um þeirra ríkja sem (1793)
„fundu sér orsök til að vaða
með eldi og sverði upp á ein-
samalt Frankaríki... til að sletta
sér inn í þess eigin stjórnbreyt-
ingu sem öðrum lítið viðkomu"
(s. 73). Ekki leynir sér heldur
undrun hans og aðdáun and-
spænis sigurgöngu byltingar-
hersins í tíð sjálfrar ógnarstjórn-
arinnar. í þessum hrikalegu
átökum á Frakkland byltingar-
innar, umsetið og einangrað,
samúð hans alla. Hér birtist
mótsögnin sem M. St. átti ekki
auðvelt með að greiða úr frekar
en margir aðrir samtíðarmenn
hans-. buxnaleysingjarnir í París,
sem gripu hvað eftir annað
fram fyrir hendur kjörinna
þingmanna, komu honum fyrir
sjónir sem þorparar (s. 63) en á
vígvellinum sem hugprúðir
föðurlandsvinir sem stökktu á
flótta ofurefli evrópskra kon-
unga og keisara.
ÞRÁÐUM
SLÆR SAMAN
í lokin er vert að minna á að
kynni M. St. af frönsku bylting-
unni urðu býsna afdrifarík fyrir
íslenska stjórnmálasögu. Bylt-
ingin var honum ekki aðeins
fræðilegt viðfangsefni heldur
einnig hugmyndalegur aflgjafi
sem örvaði til pólitískra að-
gerða. Hér er átt við „almennu
bænarskrána“ sem íslenskir
embættismenn ákváðu sumarið
1795 að senda konungi „í nafni
allra íslendinga.“ Hið beina til-
efni þessarar ákvörðunar voru
hin stórversnandi viðskiptakjör
sem Evrópustyrjöldin hafði bak-
að íslendingum 1793-1794.
Bænarskráin lýsti beiskju og
vonbrigðum þeirra með þá
„fríhöndlun" sem leyst hafði
einokunarverslunina af hólmi;
farið var frarn á að konungur
gæfi íslandsverslun frjálsa við
allar þjóðir og styddi íslendinga
til þátttöku í henni.34 M. St. má
eflaust kalla höfund þessa
plaggs í þeim skilningi að hann
Hér er öllu blandað
saman og í þessum
hrærigraut snýst
byltingin mikla í eitt
allsherjarsamsærí!
17