Ný saga - 01.01.1989, Blaðsíða 79

eins listaverka heldur allra
mynda sem eru varðveittar.
Sjálfur er ég að skoða myndmál
tveggja konunglegra handrita.
Annað var í eigu Saint Louis, hitt
var í eigu konunga á Spáni og
er myndskreyting á ljóði sem
Alfons konungur Kastilíu samdi
á síðari hluta 13. aldar. Það
handrit er þjóðardýrgripur á
Spáni.
HLÁTUR Á
MIÐÖLDUM
Rannsóknir mínar á mynd-
máli eru hluti af því hugðarefni
mínu að kanna hugarheim og
ímyndunarafl fólks á miðöld-
um. Þjóðfélög lifa ekki síður á
draumum sínum en öðrurn teg-
undum af raunveruleika. Ég er
reyndar alls ekki fyrsti maður-
inn sem bendir á jrað, en hef
engu að síður verið upptekinn
af þessu í allmörg ár og reynt að
greina hlutverk hugmynda og
ímyndana, hugaróra og drauma
í þjóðfélagi miðalda. Hluti af því
er semínar sem ég er með í
skólanum í vetur urn hlátur á
miðöldum, kannski öllu heldur
það að hlæja á miðöldum.
Hverjir hlógu? Að hverju hló
fólk? Hláturinn hefur breyst í
aldanna rás, menn hlæja ekki á
sama hátt í mismunandi þjóð-
félögum eða á mismunandi
öldum. Þess vegna er hlátur
menningarlegt íyrirbæri og þá
um leið sögulegt. Hlátur er lík-
amlegur, hann birtist í andlit-
inu, í hreyfingum munnsins.
Saga hans vísar til sögu líkam-
ans, en eins og allir vita lifir fólk
með líkama sínum og líkaminn
á sér sögu. Menn hafa fyrirlitið
hann, dáð og dýrkað, það væri
hægt að skrifa heilmikla sögu
um afstöðu vestrænna manna til
líkamans.
Til er fjöldi texta um hlátur,
til dæmis voru nákvæmar regl-
ur um það í klaustrum miðalda
hvort og hvenær mátti hlæja.
Munnurinn var talinn vera sá
staður líkamans þar sem út gat
kornið hið versta og hið besta í
heiminum. Bænin fer um
munninn, en einnig guðlast og
blót djöfúlsins þegar hann legg-
ur líkama undir sig. Hlátur þótti
hættulegur og mönnum bar að
varast hann. Ákveðin hefð, allt
frá Aristótelesi, áleit að menn
væru einir um að hlæja, því dýr
gerðu það ekki heldur grettu
þau sig. Þess vegna væri hlátur
sérkenni manna og fyrir vikið
eðlilegur. Önnur hefð, upp-
runnin hjá kirkjufeðrum á 4.
öld, meðal annars heilögum
Ágústínusi, taldi að hlátur væri
hættulegur og heiðinn, aðeins
heiðingjar gætu hlegið. Þá var
spurt hvort Jesús Kristur hefði
nokkru sinni hlegið og um það
var deilt af mikilli hörku.
Spurningin um hláturinn er
einnig athyglisverð vegna að-
ferðafræðilegrar spurningar
um það hvernig liægt sé að
skrifa sagnfræði þegar notaður
er fjöldi margbreytilegra heim-
ilda. Sagnfræðingar eru því van-
astir að nota samstæðar heim-
ildir, til dæmis ákveðna tegund
bókmennta eða gögn sem öll
sýna þróun verðlags. Sagn-
fræðingar sem notast við út-
reikning og tölvur kjósa að
vinna með heimildir af þessu
tagi. Tölvur krefjast þess reynd-
ar að hægt sé að skilgreina til-
teknai' raðir sem ná yfir ákveðið
árabil og hægt er að bera
saman. Það seni ég er að velta
fyrir nrér er hvað hægt sé að
gera þegar heimildir eru marg-
víslegar og ósamstæðar, úr öll-
um áttum svo að segja. Það er
vandasamt, engin ein aðferða-
fræði er til en ég vonast til að
geta þróað góðar liugmyndir á
semínarinu í vetur.
Hefurðu nógan tíma til að snú-
ast í þessu öllu?
Það bjargast. Að vísu gengur
það verr eftir því sem ég eldist,
en ég er svo lánsamur að þurfa
ekki að sofa mikið. Mér nægja
fimm tímar á sólarliring. Reynd-
ar vinn ég mikið að næturlagi
og líkar það best.
FRÖNSK
SAGNFRÆÐI
Hver eru annars skilyrði rann-
sókna í Frakklandi. Miðað við
grósku og fjör ímyndar maður
sér að lífskjör franskra sagn-
firæðinga hljóti að vera góð?
Þjóðfélög sem ekki hirða um
sögu sína eru minnislaus og
blind. Þau grafa sér gröf. Sem
betur fer er ekki hægt að segja
þetta um Frakkland, engu að
síður eru starfsskilyrði sagn-
fræðinga erfið. Það á jafnt við
um kennslu og rannsóknir og
gildir reyndar urn allar greinar
húmanískra fræða og stafar af
almennum efnahagsörðugleik-
um síðustu ára. Fjöldi ungra
sagnfræðinga er atvinnulaus
eða fær alls ekki starf við sitt
hæfi. Ein skýring á því er að
fyrstu árin eftir síðari heims-
styrjöld var háskólum landsins
ekki sinnt sem skyldi. Eftir at-
burðina 1968 vöknuðu stjórn-
völd þó til vitundar urn að eitt-
hvað yrði að gera. Hins vegar
urðu viðbrögðin einum of har-
kaleg, því ráðið var í ótal
stöður, eiginlega alltof margar í
einu. Þeir sem fengu þessar
stöður voru ungir, um fertugt
kannski að jafnaði. Þetta fólk sit-
ur ennþá á sínum stað og stöð-
um hefur lítið fjölgað, þannig
að þeir sem eru að ljúka sinni
sagnfræðimenntun núna fá ekk-
ert að gera. Þetta veldur
stöðnun. Þar við bætist að há-
skólakennsla og rannsóknir eru
illa borgaðar, því stjórnvöld
Ljúga heimildir sem
við notum að okkur frá
upphafi, frá því þær
urðu til?
Hverjir hlógu? Að
hverju hló fólk?
77