Ný saga - 01.01.1989, Blaðsíða 35

Jú, þetta eru þjóðarsögur, með
því er fyrirbrigðinu þjóð auðvit-
að gert hærra undir höfði en til
dæmis stétt, mannkyni, NATO
eða kristindómi. Það er líka
ábyrg þjóðernisvitund í bókun-
um, velviljuð öllum þjóðum
held ég og laus við tilefnislausa
upphafningu á þjóðinni. Ég álít
að íslendingar hafi unnið eitt
heimssögulegt afrek, að skrifa
íslendingasögurnar, og ég ligg
ekki á því. Ég geri ráð fyrir að
lesendur skynji sig sem íslend-
inga og taki afstöðu með íslend-
ingum í sögunni, og ég sé ekki
hvers vegna þeir skyldu ekki
gera það. Mér finnst skipta
mestu máli hvort þjóðernisvit-
undin hvetur fólk til að koma
vel fram í skiptum við aðrar
þjóðir eða til að hefja sig yfir
þær. Ég vildi til dæmis gjarnan
að lesendur minna bóka hugs-
uðu sem svo að okkur, sem höf-
um verið ófrjáls þjóð og
arðrænd, beri jafnvel meiri
skylda til þess en öðrum þjóð-
um að leggja fram okkar skerf
til að aðrar þjóðir geti orðið
frjálsar og öðlast bærileg
lífskjör. Þetta er auðvitað póli-
tísk stefna, það er ekki hlutleysi.
En það er pólitísk stefna sem ég
held að allir beri nægilega virð-
ingu fyrir til þess að hún verði
almennt viðurkennd sem stefna
kennslubókar. Stefnu sem ég
veit að mikill ágreiningur hlýtur
að vera um, meðal kennara og
foreldra, henni held ég ekki
fram. Sá sem skrifar fyrir al-
menningsskólakerfi verður að
bera nokkra virðingu fyrir öll-
um skoðunum sem hann veit
að fólk hefúr - sem það hefur
alveg inn í gegn. Hér kemur
enn að því sem ég sagði áðan,
maður verður að reyna að lifa
sig inn í hugarheim lesenda
sinna, og ef maður treystir ekki
á það þá skrifar maður aldrei
neitt.
Raunar er forðast að boða
pólitiska stefnu í bókunum, líka
um það sem maður gæti haldið
að fullorðið fólk væri nokkurn
veginn sammála um. Við reynd-
um alltaf að segja fólki ekki að
það ætti að hafa ákveðna skoð-
un eða hugsa á ákveðinn hátt.
Hugmyndin um að það sé rang-
látt að íslendingar séu ríkir
meðan aðrar þjóðir eru fátæk-
ar, hún er eingöngu sett fram í
spurningu: „Er réttlátt að sumar
þjóðir séu margfalt auðugri en
aðrar?“ Ef hugmyndin höfðar
alls ekki til nemenda þá hefur
hún varla nokkur áhrif á þá.
Hvað um uppeldisgildi bók-
anna og sögukennslu al-
metmt?
Ég held að saga sé kannski
fyrst og fremst kennslugrein,
bæði fyrir unga og gamla. Hún
er miðill menningar, tæki til að
kenna margt sem stundum er
kallað félagsfræði eða stjórn-
málafræði eða landafræði, líka
til dæmis siðfræði. Við verðum
held ég fyrst að átta okkur á því
að menningin sjálf skiptist ekki
upp í fræðigreinar. Það eru
sérfræðingarnir sem búta hana
niður og kalla sumt félagsfræði-
■
legt, sumt stjórnmálafræðilegt,
sumt sálfræðilegt. Sagnfræði
heldur á vissan liátt saman því
sem sérfræðin sækja í að stykkja
í sundur. Nú upp á síðkastið
hefur sérhæfing verið í tísku, af
því að hún hefúr gefið góðan
árangur í tækni. En hún er
bráðhættuleg vegna þess að
hún sviptir menn ábyrgð á sam-
félagi sínu og umhverfi í heild.
Verkfræðingar segja: Þetta er á
ábyrgð stjórnmálamanna;
stjórnmálamenn segja (eða
hugsa): þetta eru á ábyrgð hag-
fræðinga; hagfræðingar segja
eitthvað sem enginn skilur. Það
er þessi sérfræðihyggja sem
gerir prófessor erfitt fyrir að
skrifa barnakennslubækur.
Prófessorar eiga að frumrann-
saka, segja menn, þar er þeirra
hólf. Sagnfræðingar verða að
passa að ánetjast ekki sérfræði-
hyggjunni og fara að líta á
fræðigrein sína sem einn reit í
þessari bútuðu veröld. Sagn-
fræði fjallar um þróun
menningar í heild. í því, um-
fram allt, liggur uppeldisgildi
hennar.
Nemendur í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti glíma við snúna
miðaldatexta í Sambandi við miðaldir.
AF
Það er þessi sérfræði-
hyggja sem gerir
prófessor erfitt fyrir að
skrifa barnakennslu-
bækur. Prófessorar
eiga að frumrannsaka,
segja menn, þar er
þeirra hólf.