Ný saga - 01.01.1989, Blaðsíða 72

Matthew James Driscoll
Gunnlöð kennir Fjölnis fund
fyrst að geyma Ianga stund,
blekkt var af því bauga grund,
að Bölverk hafði slæga lund.
Lítið nokkuð lagði hann á -
Ijóðin hljóta að standa smá -
enginn skyldi auðar Ná
angurlaust með kvæðum fá.
Því hef ég ekki vanist þar við,
varla hafa þeir jafnan sið,
sjaldan bregður mjaldur mið,
misjafnt verður um kvenna frið.
Fljóðin ræki Friggjar barð,
forðist heldur véla skarð,
minnumst á, hvað mjóvum varð
meyjum kóngs í Artús garð.
Fimmta vísan er torskilin.
Kenningin „Friggjar barð“ er að
öðru leyti óþekkt, en Finnur
Jónsson skýrði hana sem
„tryggð". Þótt hún virðist
merkja það í ljósi vísunnar í
heild, er ekkert í orðunum sjálf-
um sem bendir til þeirrar
merkingar. Freistandi er að Iáta
sér detta í hug að hér sé um að
ræða þýðingu á mons veneris,
þ.e. „munúðarhóir,23 þar sem
Frigg kemur í stað Venusar.
Slíkt væri ekki einsdæmi. í heil-
agramannasögum og þess hátt-
ar ritum sem þýdd voru úr
latínu var algengt að setja nöfn
norrænna guða í stað róm-
verskra eða grískra, og Frigg
einmitt langoftast höfð í stað
Venusar, þótt Freyja komi líka
fyrir einstaka sinnum.24 Á sama
hátt gæti véla skarð verið eign-
arfallsumritun,25 þ.e.a.s.
„kenning" sem hefúr enga
merkingu aðra en þá sem felst í
eignarfallsorðinu vél, en sá
möguleiki er einnig fyrir hendi
að túlka véla skarð bókstaflega
sem „hið hættulega skarð“ og
er þá aftur átt við kynfæri
kvenna. Sé svo þá er merkingin
sú sama en vísan orðin þó
nokkuð klámfengin og því mun
meira í ætt við fabliau-kvæðin,
en þar voru orðaleikir af þessu
tagi einmitt mjög vinsælir.
Þriðji mansöngurinn fjallar
um elli. Hér harmar skáldið að
aldur hamli sér frá því að taka
þátt í leik með þeim auðar-
Gnám sem hann segir að þyrpst
hafi að sér forðum. Þetta er ekki
óalgengt minni i mansöngvum,
en virðist varla eiga heima í
kvæði sem fjallar um skírlífis-
próf.
í heild verður því ekki betur
séð en að mansöngvarnir séu
með hefðbundnum hætti, og
þótt efni þeirra tengist óhjá-
kvæmilega efni rímnanna að
einhverju leyti, þá virðist ekkert
benda til þess að skáldið hafi
notfært sér þessi tengsl. Megin-
tilgangurinn virðist vera að kitla
áheyrendurna, en ekki að boða
skírlífi.
Bæði Möítuls saga og
Skikkjurímur skiptast augljós-
lega í þrjá þætti.Þótt Iengd þátt-
anna sé mismunandi í þessum
verkum, eru þó hlutföllin innan
þeirra nokkurn veginn þau
sömu. Fyrsta ríma spannar um
þriðjung efnisins, en samsvarar
efni fyrstu þriggja kafla sög-
unnar, en þeir eru um fimmt-
ungur söguþráðarins þar. Kaflar
fjögur og fimm svara til annarr-
ar rímu, og er sá þáttur svipað-
ur að lengd í báðum verkum,
eða um fimmtungur söguþráð-
arins. Síðasta ríman samsvarar
síðustu sex köflum sögunnar,
en þeir spanna um 60% efnisþ-
ráðarins í sögunni en um 40% í
rímunni.
í fyrsta þættinum er veruleg-
ur efnismunur. Hér er fyrst að
nefna röð upptalninga sem bætt
er inn í rímurnar. Strax í tólftu
vísunni hefur kappatal, og þess
má geta að þrjú nöfn hafa verið
sótt í annað verk en Möttuls
sögu. Skáldið telur líka upp
undarleg lönd og kynlega íbúa
þeirra. Hann rekur öll þau
hljóðfæri sem leikið er á í veisl-
unni og hefur skrá um leiki og
íþróttir þeirra sem veisluna
sitja. Þessar upptalningar eru
allar fengnar úr öðrum riddara-
sögum, og virðist rímnaskáldið
hafa verið nokkuð vel að sér
um þær bókmenntir. í því
sambandi má nefna að rímurn-
ar tala um „kringlótt sess“ Artús,
sem ekki er getið í Möttuls
sögu, en bendir til að rímna-
Megintilgangurinn
virðist vera að kitla
áheyrendurna, ekki að
boða skírlífi.
Hér má sjá Artús konung sitja við veisluborð, en riddarar hans og annað hefðarfólk, ásamt hljóðfæraleikurum bíður þess að
veislan hefjist. Hvort þetta er í Jarmóð skal ósagt látið.