Ný saga - 01.01.1989, Blaðsíða 36

Ný saga - 01.01.1989, Blaðsíða 36
Már Jónsson BARNSFEÐRUN OG EIÐATÖKUR Á 17. ÖLD Vegna málleysis gat Sess- elja Oddsdóttir á Brekku í Mjóafirði ekki lýst föð- ur að barni. Tveir menn í sveit- inni lágu undir grun. Eiríkur Húnbjarnarson hafði verið bendlaður við stúlkuna fyrir fæðingu barnsins, en Kolbeinn Jónsson varð fyrst grunsamleg- ur þegar Sesselja rétti barnið að honum á hreppamóti. Við sama tækifæri kyssti hún Eirík og föð- ur hans. Hvorki kossinn né af- hending barnsins þóttu óyggj- andi yfirlýsing um hug hennar og hvorki Eiríkur né Kolbeinn játuðu sig seka. Báðir voru ókvæntir þegar getnaður átti sér stað. Vandræði þessi voru borin undir Brynjólf biskup Sveinsson á yfirreið hans um Austfirði sumarið 1669. Hann stefndi prestum saman til fund- ar á Egilsstöðum 23. ágúst.1 Þar virtist kennimönnum ráðlegast að prófastur og sýslumaður nefndu sinn skilríkan mann hvor til að rannsaka „róm og líkindi öll samvistanna.'1 Að því loknu ætti þeim manni að dæmast eiður sem „líkindin þættu helst á stinga, þar eftir hinum sem misgrunaður verið hefði, síðan fleiri sem líkindi til draga þar til faðerni hittist, en verði það ekki þá verður það mál Guði befalað að vera, en presturinn gjöri alvarlega og skarpa áminning opinberlega í söfnuðinum um ljótleika so hróplegrar og skammlegrar syndar hverja Herrann mun ekki án sérlegrar iðranar óhegnda láta.“ Þessum orðum var beint til þess manns sem vissi sig sekan, hann kæmist ef til vill hjá því að viðurkenna brotið fyrir mönnum, en yrði refsað á hinsta degi. Sesselju vegna átti presturinn að áminna söfnuðinn að biðja Guð „um líkn og náð og fyrirgefning Fjöldi legorðsbrota á 17. öld. Meðaltal hvers árs og sundurliðun í prósentum. Árabil Fjöldi Frillulífi % Hórdómur % Sifjaspjöll % 1590-1600 122 73 19 8 1607-1615 111 73 20 7 1620-1630 94 74 18 8 1631-1640 77 79 15 6 1642-1650 110 81 13 6 1651-1662 124 81 13 6 1685-1690 159 88 8 4 1590-1690 112 79 15 6 Reiknað uppúr sakeyrisreikningum höfuðsmanna og landfógeta í skjalasafni Rentukammers í Þjóðskjalassafni: Rtk. Y 1-8. Reikningar Jarðabókarsjóðs 1588-1690. Nokkur ár eru alls ekki varðveitt og oft vantar eina og eina sýslu. Meðaltal er reiknað af þeim árum sem til eru. þessara og annarra synda.“ Ekki veit ég hvort faðirinn fannst, en atvikið sýnir hve mik- ið var lagt upp úr því á 17. öld að börn væru feðruð. Feðrun barna var opinbert umræðu- efni, allt að því þjóðfélagslegt vandamál. Börn urðu að eiga föður og allt átti að reyna áður en geflst var upp og málið falið Guði. Framfæri barnsins skipti máli, einnig óttinn við að for- eldrar þess væru náskyldir. Feðrunarvandinn fólst joó fyrst og fremst í því að karlar sem gerðu ógiftum konum börn gátu svarið fyrir faðernið. Um leið voru þeir lausir allra mála og höfðu engar skyldur framar, hvorki við móður né barn. Kon- ur voru varnarlausar og töldust hafa logið. Þeim var refsað með hýðingu og meinað að ganga til altaris. Þær áttu á hættu að vera reknar úr sinni sveit og yfirvöld héldu áfram að krefjast þess að þær segðu hver ætti barnið. Það sem hér fýlgir er atliugun á þessum vanda og afbrigðum hans. VANDKVÆÐALAUS FEÐRUN í Frakklandi var mælst til þess að ógiftar konur sem voru með barni létu yfirvöld vita af því fyrir fæðingu og segðu hver ætti þungann. Ef þær vanræktu þetta og barnið fæddist ekki á lífi var samkvæmt tilskipunum konungs frá 1556 og 1586 hægt að kæra þær fyrir að hafa myrt barnið eða borið það út. Til- kynningar um óléttu urðu ekki algengar fyrr en á síðari hluta 17. aldar. í héraðinu Languedoc í Suður-Frakklandi létu konur þá yfirleitt vita þegar þær voru 34
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.