Íslenzk tunga - 01.01.1965, Blaðsíða 80
78
SVEINN BERGSVEINSSON
Enda þótt stofnar þessara orða séu upprunalega hlutar sagna og
standi þeim enn þá nær að merkingu en hrein lýsingarorð, sjáum
við greinilega skyldleikann við lýsingarorð A-flokks. Hann felst
einkum í tvennu: sjáljslœðu, neikvœðu hugtaki og breyttri merk-
ingu,. Þetta bera háðir listarnir, a og b, með sér. Þessi orð eru líka
táknuð sem lýsingar-orð, en ekki lýsingar-/iœííir í orðabókum. List-
arnir eiga ekki að þurfa öllu fleiri skýringa við en þýðingar og
athugasemdir bera með sér. Þó vil ég geta dæmis sem óreyndur í
tvenns konar merkingum. Þegar lýsingarháttur er líka hafður í
sænsku, ‘oprövad’, tel ég áherzluna vera —þegar orðið er síðasti
liður setningar: ó'reyndur; órannsakaður (‘oundersökt’, ‘uunder-
spgt’) hefur líklega áherzluna af annarri ástæðu: fleirkvæður
stofn, sbr. lýsingarorð A-flokks óbilgjarn o. s. frv.
Lýsingarhœllir B-jlokks. Áherzla —'.
a) Lýsh. nút.
ó'lifandi sæ. ‘icke möjligt att leva, vara, vistas’ (ISæ).
ó'skrijandi sæ. ‘icke skrivkunnig’ (ÍSæ).
ó'talandi d. ‘umælende, som endnu ikke kan tale’ (SBl).
ó'verandi sæ. ‘omöjligt att uppehálla sig’ (ÍSæ).
ó'verjandi þ. ‘nicht zu verteidigen’0 : óverjandi ‘unverantwort-
lich’.
(ó'vitandi d. ‘uvidende’ (SBl) er varla notað sem umsagnarorð
eða síðasti liður; sjá hér að framan lýsh. nút. A).
b) Lýsh. þát.
ó'blandaður, ó'farinn, ó’fundinn, ó'kominn, ó'lesinn, (‘obelast’,
sbr. A), ó'lcerður, ó'merktur, ó'nefndur (‘icke namd’,
ónefndur ‘anonym’, sjá A), ó’reyndur (‘oprövad’), ó'send-
ur, ó'skaddaður, ó'spilltur, ó'œfður.
Augljós er einnig hér skyldleikinn við lýsingarorð B-flokks. ó-
stjórnar hér ekki sjálfstæðu hugtaki, er sem áður er sagt einföld
® Sbr. „Die Wortbetonung_220 og 221.