Íslenzk tunga - 01.01.1965, Page 121

RITFREGNIR
119
stað er gerð grein fyrir breytileik sérhljóða í nafnliætti og nútíð eintölu sterkra
sagna (taka — tekr, ráða — rœSr) o. s. frv. Höf. kann sér þó hóf í þessum efn-
um, fer t. d. ekkert út í hljóðskipli í þessum áfanga.
Það er höfuðkostur þessarar hókar, hve skýr hún er og hve vel höf. kann að
takmarka sig við aðalatriði. Hvergi verður hann sakaður um að íþyngja byrj-
andanum með of mörgum undantekningum eða frávikum frá heildarreglum.
Fremur mætti henda á hið gagnstæða, að hann gerði málið sums staðar of
einfalt, en um það má reyndar deila. A bls. 25 er sagt, að nafnháttur í mið-
mynd endi á -ask, en ekki minnzt á sagnir, sem enda á -á í nafnh. germyndar.
Slíkar sagnir eru að vísu fáar, en sumar þeirra eru mjög algengar, t. d. fá —
fásk, sjá — sjásk. — í J3.4 er fjallað um endingar núþálegra sagna í nútíð
eintölu, en sögnin vita fellur ekki að reglunni, eins og sagt er, því að 2. pers.
er veizt, en ekki *veitt, eins og gefið er í skyn.
I fyrstu lexíu eru gefnar reglur um nefnifallsendingu eintölu sterkra nafn-
orða og lýsingarorða í karlkyni. Onnur regla hljóðar svo: „If the stem ends in
I, n or s preceded by a stressed short vowel, the ending -r is added as usual:
dal-r ‘valley’, vin-r ‘friend’.“ llér vantar þá þriðja dæmið (r á eftir s), enda
liygg ég, að það sé ekki til. Ég efast um, að til séu nein lýsingarorð með stutt
s í stofni næst á eftir stuttu sérldjóði, og í sterkum karlkenndum nafnorðum
af því tagi samlagaðist r-ið s-inu (gyss, yss, þyss), eins og í þeim orðum, sem
höfðu langt áherzlusérhljóð eða tvíhljóð (áss, íss, hauss; lauss, Ijóss). Af þessu
leiðir, að það verður ekki alveg rétt, sem sagt er á hls. 42 (Exercises B) um
endinguna -r í 3. pers. eint. nút. sterkra sagna. Að vísu má segja, að það komi
ekki að sök þarna, því að eina sterka sögnin, sem hefir s í stofni og stutt sér-
hljóð á undan, er lesa, og hún er ekki tekin með í æfingunni (vesa er óreglu-
leg og auk þess rituð vera í þessari bók). Aftur á móti er þar sögnin vaxa. En
hvernig á byrjandinn að vita, að 3. pers. eint. er vexl Engin regla er gefin, sem
þessi sögn fellur undir.
Æfingakaflarnir eru samdir í því skyni að æfa nemandann í að fara með
þær beygingar, sein hann hefir lært. Eru þá oft myndaðar stuttar setningar í
líkingu við þær, sem komið hafa fyrir í lestrarköflunum á undan, en eyður
liafðar fyrir þau atriði, sem nemandinn á að spreyta sig á, t. d. (bls. 38): Á
_1I_ skip_ váru m_rg_ spjót_ ok sverð______Málið á slíkum æfingatextum vill
stundum verða bálf-andkannalegt, eins og kunnugt er. Ekki eru þó mikil brögð
að því í þessari bók, og það er a. m. k. rétt mál, sem farið er með.
Mér þykir ekki ólíklegt, að það eigi fyrir þessari bók að liggja að koma út
aftur, og mætti þá verða til einhvers gagns, að ég teldi bér upp fáeinar prent-
villur, sem ég hefi rekizt á, að vísu smávægilegar. í formála (bls. v): Glen-
denning, les Glendening; fornrítafélag, les fornritafélag; bls. 5 (Exercises 1
b): rik_, les rík_; bls. 28: sogunni, les sggunni; bls. 62: eiga á; átti; átt).