Íslenzk tunga - 01.01.1965, Page 112

110
RITFREGNIR
mor(g)ni, þát. liengdi I heiijdi] o. s. frv.) í almenna hljóðfræðikaflanum (bls.
40—44), og hið sama er um sérhljóð á undan gi, gj og ng, nk (bls. 16—17).
Hér er einfaldlega um það að ræða, að skýrara og einfaldara getur verið að
fjalla um skipti hljóða í beygingum í sérstökum kafla heldur en á viðkomandi
stað í beygingafræðinni, þar sem sömu hljóðaskipti geta komið fyrir í ólikum
heygingarflokkum og jafnvel í beygingu ólíkra orðflokka. Þetta er því sá þátt-
ur samtíma mállýsingar, sem á alþjóðamáli er oft nefndur ‘morfófónemík’ (eða
‘morf ónólógía’).
Bókin skiptist í tvo höfuðkafla, hljóðfræði („Lautlehre," bls. 10—61) og
beygingafræði („Formenlehre," bls. 62-—217). Auk þess er svo orðaskrá (bls.
219—252). Ekki er sérstakur hókarhluti um setningafræði, en ýmis setninga-
íræðileg atriði eru þó rædd, t. d. notkun lýsingarorða (sterkrar og veikrar
beygingar, bls. 102) og fornafna (bls. 129—145), og allrækilega er fjallað um
ýmis atriði, er varða sagnir; rætt er t. d. um „Bedeutung“ miðntyndar (bls. 184
—186) og þolmyndar (bls. 193—195), og gerð er grein (bls. 195—217) fyrir
ýmsum setningafræðilegum orðasamböndum (vera kominn, vera búinn a(S, jara
að, vera að o. fl.), en aftur á móti er ekki minnzt t. d. á notkun hátta.
í hljóðfræðikaflanum cr greint rækilega frá framburði. Þar sem framburður
er ólíkur eftir landshlutum, er miðað við ákveðinn framburð, en annars konar
framburðar oft getið jafnframt. Þannig velur höf. t. d. linmæli (hljóðritar t. d.
I'targa.] taka), óraddaðan framburð (t. d. [sdujga.] stúlka) og /cu-framburð
(t. d. [kvas:] Iwass). Vera má, að sumum þeirra, er helzt láta sér annt um
málvöndun, þyki hér óheppilega valið. En styðja má þó þessa leið sterkum rök-
um. Ilins vegar er óheppilegt í bók af þessu tagi að leggja til grundvallar fram-
burðinn Ldl, dn] á rl, rn, en geta þess aðeins í smáletursgrein, að „wo rl ge-
schrieben wird, ist oft ein [r] vor [dl] zu hören,“ og á tilsvarandi átt um rn
(hls. 21).1 Eðlilegra er að leggja [rdl, rdn]-framburðinn til grundvallar, því að
hann þykir hæfur í öllum orðum; [dl, dnl-framburðurinn er aftur á móti að-
eins hæfur í sumum orðum, einkum þeim, sem algeng eru í daglegu máli (t. d.
varla, ]>arna, sem höf. tekur sem dæmi), en alls óhæfur í mjög mörgum (eins
og höf. bendir raunar á, bls. 35 og 37).
Stuttlega er í smáletursgrein (bls. 35) minnzt á skaftfellska framburðinn
[rn], en tilsvarandi framburðar [rl] er hvergi getið, og er vant að sjá, hvers
liann á að gjalda. Af öðrum framburðaratriðum, sem ekki eru gerð að reglu í
bókinni, er minnzt á norðlenzka lokhljóðsframburðinn í sagði, liajði o. s. frv.
1 Á bls. 35 og 37, í kaflanum um hljóðgildi einstakra bókstafa (samhljóða),
er [rdl, rdn]-framburðar þó getið í meginmáli. En þar er sagt, að „nach
leichten Vokalen" (þ. e. a, e, i, o, u, y, ó') geti rn staðið fyrir [dn]. Ef átt er
við, að þetta geti aðeins orðið á eftir þessum sérhljóðum, er þetta vitaskuld
rangt, sbr. t. d. járn [jaudn:], skórnir [sgoudn:i.r], kýrnar Lkjidn:a.r].