Íslenzk tunga - 01.01.1965, Page 114

112
KITFREGNIR
ekki táknuð í þessum samböndum, sbr. t. d. Llöi:jlnl lugin, laugin (bls. 17 og
27), [hehbin] heppinn (bls. 28), [hglgyn] holdgun, ímyrgYn] morgunn (bls.
41). Þó er ritað Lti:jin.] tiginn (bls. 16). Á sama hátt er að jafnaði ritað
-ÍYm] (t. d. [tou:Ym] tófum, bls. 31), en þó [mei:qYm.] megum (bls. 16). En
á bls. 57 er hins vegar allt í einu tekið upp á því að rita Lhl:ml.n] himin,
[l:ðl.n] iðin, en aftur á móti [hi:min] himinn, [i:ðin] iSinn, og gera þannig
greinarmun á orðmyndum, sem ekki eru aðgreindar í framburði, nema þá ef
til vill í tilgerðum lestrarframburði.
Nokkuð greinir hljóðfræðinga á um, hvort yfirleitt sé ástæða til að nota
tvenns konar lengdarmerki, og einn punkt þá nánast fyrir hálfa lengd. En sé
punkturinn notaður, ætti hann heima t. d. á eftir [s] í kasta, þar sem höf. not-
ar ekki lengdarmerki, eða á eftir [ei] í leigja o. s. frv., þar sem höf. táknar
fulla lengd ([lei:ja.], bls. 17). Einnig kemur á óvart, að höf. notar lengdar-
merki á eftir [dl, dn], t. d. [kadl:a.] kalla, [seidn:a.] seinna (bls. 21). Hann
notar aftur ekki lengdarmerki t. d. í myggla, gleggri, þybbni (bls. 25).
Höf. greinir í aðalatriðum frá áherzlu í ósamsettum og samsettum orðum
(bls. 11—12). En honum láist að geta um aukaáherzlu, sem hvíhr eða getur
livílt á þriðja atkvæði ósamsettra orða (og samsettra, er þau hafa sama áherzlu-
form), t. d. 'kennaji, 'kcnnajarnir. Þess vegna tekst honum óhönduglega að
skýra áherzlunotkun í kveðskap, t. d. í ljóðlínu Steingríms Thorsteinssonar,
Lastaranum líkar ei neitt, ...; er hann hefur getið þess, að áherzla í kveð-
skap fylgi að jafnaði áherzlu óbundins máls, verður hann að láta sér nægja
að segja (bls. 12): „docli finden sich gelegentlich dichterische Freiheiten.“ Ilér
hefur Steingrímur þó vitaskuld ekki tekið sér neitt sérstakt skáldaleyfi, lieldur
aðeins fylgt þeirri reglu, sem er almenn í íslenzkum kveðskap, að ekki aðeins
áherzluatkvæði, heldur og atkvæði með aukaáherzlu geti myndað ris í braglínu.
Algjör ringulreið ríkir í táknun fraingómmælta nefldjóðsins, þ. e. n á undan
gi, gj eða ki, kj. Er það ýmist táknað með [ n 1 eða [q] að viðbættu litlu [j]
neðan línu, og er ekki samræmi milli raddaða hljóðsins og liins óraddaða.
Oraddaða hljóðið virðist táknað nokkuð jöfnum höndum með [n] og Li]] (með
hring undir), jafnvel í sama orði, en fyrir raddaða hljóðið er [n] miklu al-
gengara, þó að [q] komi og fyrir (sjá t. d. bls. 17, 22, 23, 24, 26, 27, 30, 35, 40).
Ilöf. getur þess réttilega (bls. 40), að í beygingum, er endingar hefjast á
samhljóði, myndist oft sérstök samhljóðasambönd og séu reglur um meðferð
þeirra flóknar. Höf. gefur dæmi um helztu atriðin, og er tilefni aðeins til smá-
vægilegra athugasemda. Á bls. 41 er þát. jylgdi aðeins hljóðrituð [fildi.l, en
sigldi hins vegar [slqldi.], [silqdi.] og [slldi.l. Ilér kemur því ekki greinilega
fram það, sem er aðalatriðið, að þessar tvær orðmyndir ríma saman. Sama at-
hugasemd á við á bls. 42 um Ijd og jlil (t. d. skelfdi, ejldi). Svipað á og við
lýs. jylkt, merkt (bls. 43), er höf. hljóðritar réttilega [fijt, m?j-t], en fleiri