Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1940, Page 36

um gerðum, grindur (gitter) o. s. frv. í stœrstu
vinnustofunni er 7 metra djúpur brunnur með
hvoifgrindarútbúnaði (konkavgitter) í botninum.
Við tilraunir með stórar hvolfgrindur er nauðsyn-
legt að hafa nóg undanfæri (hér yfir 7 m), og enn
fremur þarf grindin að vera vel varin gegn hita-
breytingum, en það er hún 7 metra í jörðu niðri.
Geislar þeir, sem rannsaka skal, eru sendir ofan að
niður á grindina, og kastast aftur frá henni upp á
ljósmyndaplötur, sem niðurstöðurnar eru að lokum
lesnar á.
Bohrs stofnunin hefir frá þvi að hún tók til
starfa i marz 1921 verið miðstöð rannsókna á gerð
efnisagnanna og hvers konar fyrirbæra innan þeirra.
Þangað leita hinir færustu vísindamenn, hvaðanæfa
oð úr öllum heimsálfum, til þess að læra og rann-
saka í samstarfi við Bohr og aðstoðarmenn hans.
Til þess að gera sér nokkra grein fyrir, hve þýð-
ingarmikinn skerf Bohr hefir lagt til eðlisfræðinn-
ar, er nauðsynlegt að kynna sér helztu viðfangs-
efni og vandamál á þeim sviðum, þar sem hann
hefir einkum látið til sín taka. Þessum viðfangs-
efnum má skipta í fjóra þætti, þætti sem ekki virtist
viðlit að flétta saman í eitt sterkt reipi, þótt hver
þeirra virtist traustur út af fyrir sig. Þessi fjórir
meginþættir voru: í fyrsta lagi, kenningar Maxvells
um rafsegulsöldur og ljós, með þeirri vikkun, sem
Lorentz gerði á þeim með elektrónkenningu sinni;
í öðru lagi, uppgötvanir þeirra Balmers, Rydbergs
og Ritz’s á staðreyndum lögmálum um línulitróf
frumefnanna; í þriðja iagi, „kjarna“-mynd Ruther-
fords af frumefnisatóminu; og í fjórða lagi, skammta-
kenning Plancks um geislan atómanna. Fyrir rúm-
um tveim áratugum stóð eðlisfræðin ráðþrota gagn-
vart geislafyrirbærunum. Þessir fjórir flokkar stað-
reynda og fræðikerfa, sem nefndir hafa verið, stóðu
einangraðir, án sambands hvor við annan, og að
(32)