Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1940, Page 37

ýmsu leyti voru kenningarnar hver upp á móti
annarri.
Við skulum byrja á að gera lauslega grein fyrir
öldukenningu Maxwells. Allir kannast við öldur á
vatni og sjó. Ef steinvala er látin detta ofan í miðjan,
lognsléttan poll, sést lest af hringmynduðum öldum
renna út frá staðnum, þar sem steinninn kom niður,
út að börmunum. Það er auðvelt að telja, hve margar
öldur lenda á vissum stað á pollbarminum á 1
sekúndu. Þessi fjöldi er kallaður tíðni ölduhreyfing-
arinnar. Væri annar steinn látinn detta ofan í poll-
inn, gætu öldurnar t. d. orðiÖ breiðari og strjálli, eða
með öðrum orðum tíðnin minni. Eftir litla stund
væri svo pollurinn orðinn sléttur aftur, nema því að-
eins, að stöðugt kæmu nýir steinar til sögunnar.
Önnur tegund ölduhreyfingar er hljóðið. Hljóðið er
öldugangur i loftinu. Hver tónn hefir sína tíðni,
háir tónar mikla, lágir tónar litla tíðni. Nú hélt
Maxwell því fram, að ljósið væri einnig ölduhreyf-
ing. Til þess að vatnsöldur geti verið til, verður vatn
að vera fyrir hendi, og hljóðöldur geta því aðeins
borizt áfram, að þær hafi eitthvert efni til að berast
á. Gegnum lofttómt rúm geta þær ekki borizt. Ljós-
öldur berast hins vegar auðveldlega gegnum loft-
tómt rúm. í lofttómu rúmi ætti þá að vera eitthvað,
sem getur borið uppi ljósöldur, og þetta eitthvað
hefir verið kallað ljósvaki (æter). Eftir kenningum
Maxwells er ljósiö rafsegidöldur í ljósvakanum. Ef
lítill lcorkbiti væri látinn í poll og siðan komið á
stað ölduhreyfingu í pollinum, mundi korkbitinn
sveiflast til eftir fastri braut. Hugsum okkur ákaf-
lega léttan hlut, hlaðinn rafmagni, á stað i rúminu,
þar sem rafsegulöldur eru á ferð. Hluturinn ætti
þá að sveiflast á vissan hátt. Á sömu leiö mundi
fara um óskaplega lítinn segul, rafsegulöldurnar
myndu einnig koma honum til að sveiflast. Að vísu
yrðu þessir hlutir að vera margfalt minni en það
(33) 3