Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1940, Page 43

nálgazt kjarnan meira, og því ekki sent frá sér ljós,
nema aðflutt orka verði fyrst til þess að flytja hana
yfir í ytri braut. Ástand atómsins er því stöðugast
þegar elektrónan er í innstu braut og er þá kallað,
að atómið sé i normalástandi. Það er sérstaklega
eftirtektarvert, að tíðni geislanna er alls ekki í
neinu sambandi við umferðatíma elektrónanna í
stilltu brautunum, sem elektrónan hrekkur á milli.
Sé gengið út frá þessum forsendum Bohrs, verður
mjög auðvelt að skýra út Balmers formúlu um tiðni
geislanna i litrófi vatnsefnis og einnig hinar al-
mennari formúlur, sem kenndar eru við Balmer og
Ritz. Einnig verður þá auðvelt að reikna út þvermál
einstakra elektrónbrauta, og kemur i ljós, að hlut-
föll þeirra eru eins og hlutföll kvaðrattalnanna 1,
4, 9, 16 . . ., kvaðröt talnanna, sem tákna númer
brautanna.
Bohr númerar atóm hinna ýmsu frumefna eftir
fjölda ytri elektrónanna, eins og fyrr var frá sagt.
Síðan raðar hann þeim á vissan hátt í sérstakt dálka-
kerfi, þar sem frumefni með sams konar eiginleik-
um lenda í sömu „línu“, sitt i hverjum dálki. Neðst
í hverjum dálki stendur lofttegund, sem ekki gengur
í samband við önnur efni. Þessar skíru (sbr. skíra
málma) lofttegundir hafa elektrónukerfi, sem ekki
haggast undir neinum venjulegum kringumstæðum,
en önnur frumefni sýna viðleitni til að mynda sams
konar elektrónukerfi, ýmist með því að sleppa elek-
trónum eða taka elektrónur til sín. Hverju frumefni
er ætlað rúm i dálkakerfinu, og er hægt að segja all-
nákvæmlega fyrirfram, hvaða eiginleika frumefni
það hljóti að hafa, sem stendur á ákveðnum stað i
kerfinu. Þetta leiddi beint til uppgötvunar eins frum-
efnis, sem ekki hafði þekkzt áður, en átti autt sæti í
dálkakerfinu og var skirt Hafníum. Hér verður ekki
rúm til þess að skýra, hvernig eitt frumefni getur
breytzt í annað, né heldur að gera grein fyrir því,
(39)