Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Síða 138

104
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
mönnum, sem geta þó legið yfir
þeim. En ekki skyldi þó þvertaka
fyrir þetta. Benda má á það, að
fólk sem gengið hefir skólaveg og
lært margskonar fræði, botnar ekki
vitund í rímakveðskap, sem geir
negldur er með Eddukenningum.
En í mínu ungdæmi skildu vinnu-
konurnar í sveitinni þess háttar
ljóðagerð. Man eg það, að eg sat
í barnæsku á fótaskemli vinnu-
konu meðan bóndi hennar las rím-
ur og hvíslaði hún að mér þýðing-
um kenninganna, þeim sem hún
hélt að eg réði ekki við.
Þetta er nú útúrdúr, sem eg vil
þó ekki afsaka. Vér, sem nú lifum,
getum naumast farið nærri um
gáfnafar fólks, sem lifði fyrir 1000
árum, eða þá skáldskapar- og mál-
snildarþekkingu, sem það kann aö
hafa átt í vitum sínum. Sú þekk
ing kemur fram í örnefnum og eig
innöfnum. Tökum til dæmis nafnið
Gláma; svo heitir jökulklumba á
Vestfjarðahálendinu. Vér köllum
þann hest glámeygðan, sem hefir
hvítan hring í auga, og þá kú köll-
um vér Glámu, sem hvít er í fram-
an. Það er auðvitað að jökulbunga
er hvít. En er ekki einhver fiskur
þarna undir steininum, annar en sá
sem sést í fljótu bragöi? Svo mun
vera. Guðbrandur Vigfússon sá
skarpvitri og lieilræði fornfræðing-
ur, getur þess einhversstaðar, að
máninn lieiti Glámur í fornum
fræðum, og hann bætir því við, að
glámsýnir séu þær sýnir, sem sjást
í tunglsljósi. Samkvæmt þessu
kynni Gláma að heita í höfuðið á
tunglinu, af því að hún hefir þótt
vera lík í bragði fölum mána, enda
glott við tunglinu, þegar veður
leyfði. Þetta kynni sá að hafa vit-
að , sem skírði kerlingartetrið. —
Vestfirðingar eru enn í dag forn-
fróðir um orðmyndir, hafa drukkið
í sig málkyngi með móðurmjólk
inni.
Það er sagt um Víga Glúm, að
hann dreymdi, þegar liann var í
þann veginn að hefjast til mann-
virðinga. Honum þótti kona koma
utan fjörðinn og stefna heim að
Þverá. Hún var svo fyrirferðar-
mikil, að axlirnar tóku út í fjöll-
in báðumegin Eyjafjarðar. —Sá
draumur var ráðinn á þá leið, að
þessi kona táknaði hamingju
Glúms. — Þar að Þverá var þá sá
staður, sem engan átti sinn líka f
landinu — akurinn Vitaðsgjafi.
“Þau gæði fylgdu mest Þverár-
landi,’’ segir Glúma. Hann var
aldrei ófrærr. Nafnið segir til um
það — sá sem gefur svo að vita
má fyrirfram. — Ef eg mætti í lík-
ingum tala, mundi eg segja — og
draga dæmi af Glúmu: Hamingja
málsnillinganna fornu var ekki lít
ilfjörleg, lieldur höfðingleg í bragði.
Og akurinn þeirra brást ekki. Frá
honum stafar það lífsins brauð, er
bókmentamenn nærast á í voru
landi, þeir sem vilja alt annað en
það, að flautabókmentir skriffinn
anna flæði yfir iandið. Þeir leggja
hlustirnar við kjarnamáli og djúp-
úðgum hugmyndum.
Örnefnin eru sprottin upp úr
þeim stöðvum, sem gáfur, athygli
og fagurfræði hafa gert að óðulum
sínum. Um þau svæði renna ár og
lækir, sem aldrei þagna. Áin Belj-
and og áin Þegjandi fara um þær
stöðvar, hvor á sína vísu. Og lands-
svæðið skínandi blasir við báðum
ánum. í því héraði eru Goðdalir,
sem Tindastóll horfir yfir, tiguleg-
ur í bragði.
Svo er sagt um einn fjárhirði, að
þekt hafi ærnar allar á jarminu.
Brjóstvitið er merkilegt. Það er
þess háttar vit, sem eggjamóöirin
hefir til að bera, sú sem finnur
þarna skorning í þúsund þúfna
mó, sem hennar hreiður geymir,
eða þá holu í miljón skúta hrauni,
sem hennar dyngja er inni í, og
það þott lyng eða viður sé framan
við mynnið. Þessum leyndardómum
hefi eg kynst frá barnæsku, svo að
eg tala af þekkingu um þessi efni.
Vér dáumst að þeirri kynslóð,
sem hélt undir skírn lækjum og