Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Page 31

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 2012 31
gUðlaUg ólafsdóttir, hanna ragnarsdóttir og BörkUr hansen
Ein af niðurstöðum PISA sem vekur athygli er að samband milli þjóðfélagsstöðu og
árangurs er mjög veikt hér á landi og virðist þjóðfélagsstaða hafa minni áhrif á
árangur en í öðrum þátttökulöndum (Almar M. Halldórsson, Ragnar F. Ólafsson,
Óskar H. Níelsson og Júlíus K. Björnsson, 2010).
Í rannsókn Þórodds Bjarnasonar (2006) kemur fram að unglingum sem alast upp
á heimilum þar sem töluð eru önnur mál en íslenska líður verr í skóla en íslenskum
jafnöldrum, félagsleg tengsl þeirra eru slök og þeir eru líklegri til að verða fyrir einelti.
Í rannsókninni Ungt fólk (Margrét L. Guðmundsdóttir, Álfgeir L. Kristjánsson, Inga
Dóra Sigfúsdóttir og Jón Sigurðsson, 2009) koma fram sterkar vísbendingar um að
nemendur sem búa á heimili þar sem talað er annað tungumál en íslenska taki ekki
þátt í skipulögðum tómstundum í jafn ríkum mæli og íslenskir jafnaldrar þeirra (Gísli
Árni Eggertsson, munnleg heimild, 24. febrúar 2011).1 Nemendur af erlendum upp-
runa virðast því standa verr að vígi en íslenskir jafnaldrar þeirra á ýmsum sviðum.
Þessar niðurstöður eru í samræmi við rannsóknir undanfarinna ára í öðrum löndum
sem sýna jaðarstöðu barna af erlendum uppruna (Brooker, 2002; Hernandez, 2004;
Nieto, 2010; Nieto og Bode, 2010; Rumbaut og Portes, 2001; Wrigley, 2000, 2003).
Fjölmenningarleg menntun, framtíðarsýn og gildi í skólastarfi
Fjölmenningarleg menntun sem umbótahreyfing hófst í Bandaríkjunum upp úr 1960
í kjölfar réttindabaráttu blökkumanna þar í landi og átti að styðja menntunarlegan
jöfnuð kynþátta og margs konar minnihlutahópa. Banks (2010) útvíkkaði hugtakið
þannig að það nær til alls skólastarfsins og samfélagsins. Hann lítur á fjölmenningar-
lega menntun sem allt í senn, hugmynd, umbótahreyfingu og þróun sem byggist á því
að allir nemendur, óháð kyni, uppruna, tungumáli eða menningu, hafi jöfn tækifæri
til að ná árangri í skólanum. Markmiðin eru menntunarlegur jöfnuður og því er fjöl-
menningarleg menntun í stöðugri þróun þar sem markmiðin nást aldrei til fulls. Nieto
og Bode (2010) tala einnig um fjölmenningarlega menntun sem umbótahreyfingu þar
sem skólafólkið tekur afstöðu gegn öllum ójöfnuði og hafnar kynþáttafordómum.
Í umfjöllun um fjölmenningarlega menntun gegnir menning lykilhlutverki. Menn-
ing skóla er hluti af stærra félagslegu og stjórnmálalegu kerfi. Hún er jafnframt virkt
og breytilegt hreyfiafl en ekki föst stærð og mótast meðal annars af því fólki sem starfar
í skólunum (Nieto, 2010). Sameiginleg sýn eða framtíðarsýn skólafólksins mótar
menninguna sem þar ríkir. Í henni er að finna meginlínur, þau gildi og viðmið sem
unnið er eftir í skólanum og hún verður aldrei sameiginleg nema hún sé mótuð með
þátttöku allra sem hlut eiga að máli (Banks, 2010; Nieto, 2010; Ólafur H. Jóhannsson,
2003; Ryan, 2006). Hlutverk stjórnenda er því að virkja skapandi hugsun starfsmanna
og forystuhæfileika annarra í starfsliðinu þannig að skólafólkið vinni sem einn maður.
Í grunnskólalögum (Lög um grunnskóla nr. 91/2008) kemur meðal annars fram að
starfshættir skóla skuli mótast af jafnrétti, lýðræðislegu samstarfi og virðingu fyrir
manngildi. Þarna eru sem sé þau gildi sem skólinn á að hafa í heiðri sett saman í
stuttu máli. Í íslenskum námskrám er aftur á móti ekki talað um hlutverk gildanna
í skólastarfinu (Gunnar E. Finnbogason, 2004). Til að skólar geti starfað á jafnréttis-
grundvelli í fjölmenningarsamfélögum verða tiltekin grunngildi að vera fyrir hendi