Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Síða 148

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 2012148
Um hUgmyndafræðileg álitaefni og tengsl fræða og starfs
uPPBygging BóKarinnar
Bókinni er skipt í tvo hluta. Fyrri hlutinn nefnist Hugmyndir, saga og hlutverk og fjallar á
áhugaverðan hátt um sögu og þróun iðjufræða og iðjuþjálfunar hér á landi og erlendis
og um hugmyndafræðilega sýn og togstreitu ólíkra sjónarhorna sem takast á í fræð-
unum. Fjallað er um gagnvirk tengsl iðju og heilsu og um hlutverk iðjuþjálfunar í heil-
brigðis- og félagsþjónustu. Fyrri hluti bókarinnar skiptist í fjóra kafla:
Kafli 1, Iðja og heilsa, er skrifaður af Kristjönu Fenger og Guðrúnu Pálmadóttur .
Þar er fjallað um helstu kjarnahugtök iðjuþjálfunar og iðjuvísinda og um tengsl iðju
og heilsu. Í kaflanum segir m.a.: „Innan iðjuþjálfunar er almennt litið á iðju sem allt
það sem fólk tekur sér fyrir hendur í þeim tilgangi að annast sig og sína, njóta lífsins
og leggja sitt af mörkum til samfélagsins“ (bls. 22). Hugtakið iðja, sem hefur bæði
hlutlægar, huglægar og félagslegar víddir, er þannig umfangsmikið og endurspeglar
breiðan starfsvettvang iðjuþjálfa.
Kafli 2, Saga iðjuþjálfunar á Íslandi, er einnig skrifaður af Guðrúnu Pálmadóttur en
meðhöfundur hennar er Lilja Ingvarsson. Þó að mest sé fjallað um þróun iðjuþjálfunar
hér á landi er einnig fjallað um þróun greinarinnar í alþjóðlegu samhengi. Hún er talin
hefjast á fyrri hluta 19. aldar og tengjast „mannúðarsjónarmiði“ í meðferð geðsjúkra
(bls. 37). Fram kemur að það var í tengslum við umfjöllun Helga Tómassonar geð-
læknis í Læknablaðinu árið 1936 um jákvæð áhrif vinnu og alhliða iðju á sál og líkama
sem iðjuþjálfunar er fyrst getið hér á landi.
Kafla 3, Hlutverk og starfsvettvangur, skrifa þær Sigríður K. Gísladóttir og Þóra Leós-
dóttir . Eins og yfirskrift kaflans ber með sér er þar fjallað um starf iðjuþjálfans, sem
„felst í því að vinna með skjólstæðingum sínum við að efla færni þeirra og þátttöku og
stuðla þannig að auknu sjálfstæði og lífsfyllingu“ (bls. 55). Fram kemur að iðjuþjálfar
vinna, í samvinnu við skjólstæðinga, við heilsueflingu og forvarnir jafnt sem hæfingu
og endurhæfingu.
Kafla 4, sem nefnist Umhverfi og þátttaka, skrifar Snæfríður Egilson . Hún lýsir því
hvernig sýn iðjuþjálfa var lengi vel líflæknisfræðileg, en beinist smám saman meira
að umhverfinu. Höfundurinn telur mikilvægt að iðjuþjálfar fylgi þessari þróun, hverfi
frá því að greina ástand skjólstæðinga sem einstaklingsvandamál og horfi þess í stað
á samspil einstaklings, umhverfis og iðju.
Seinni hluti bókarinnar nefnist Þjónusta iðjuþjálfa og fjallar um fjölbreyttan starfs-
vettvang iðjuþjálfa. Þessi hluti skiptist í átta undirkafla (kafla 5–12).
Kafli 5, Greining iðju og athafna, er skrifaður af Sigrúnu Garðarsdóttur og Kristjönu
Fenger. Þar kemur fram að iðjuþjálfar greina það sem „fólk tekur sér fyrir hendur,
hvaða þýðingu það hefur og hvernig til tekst“ (bls. 87). Kaflinn fjallar um þrjár teg-
undir greiningar sem höfundar telja að falli vel að íslensku umhverfi, þ.e. iðjugrein-
ingu, þar sem fjallað er um fólk sem „iðjuverur“, framkvæmdagreiningu, sem fjallar
um það hvernig fólk tekst á við verk og verkgreiningu, sem fjallar um ólík verkþrep,
kröfur til geranda og tækifæri til eflingar.
Kafli 6 nefnist Skjólstæðingsmiðað starf með einstaklingum og fjölskyldum . Höfundar
hans eru Guðrún Pálmadóttir og Snæfríður Þóra Egilson, ritstjórar bókarinnar . Þær