Sagnir - 01.05.1982, Blaðsíða 20

kapítalískum framleiðsluháttum. Konur í
lægri stéttum þjóðfélagsins máttu þola á
líkama sínum breytta tíma þar sem var aukin
vinnuþrælkun og erfiðari lífskjör á allan
hátt.
Á þessum tíma voru konur sjaldséðir fugl-
ar innan háskólanna. Þetta þýddi að sagan
var eingöngu skrifuð af körlum og efnin sem
tekin voru til umfjöllunar snérust um veröld
þeirra, t.d. opinbert líf, pólitíska sögu og
hagsögu. En áratugurinn 1970—1980 mark-
aði timamót vegna innrásar kvenna í fagið.
En hverjar eru forsendurnar fyrir þessum
breytingum? Þær eru að finna bæði innan
sagnfræðinnar og í hinum samfélagslega
veruleika. í fyrsta lagi fór eftirspurn vaxandi
eftir velmenntuðu vinnuafli. Hin iðnvæddu
þjóðfélög á vesturlöndum og í Bandaríkj-
unum þurftu á sífellt fleira fólki að halda
t.d. ríkið, til að sinna störfum sem meðal
annars fólust í hugmyndafræðilegri endur-
framleiðslu, t.d. kennurum. Eins og drepið
var á í framhjáhlaupi þá var samtvinnað
þessari vaxandi eftirspurn útþennsla ríkisins
sem atvinnurekanda á miklu fleiri sviðum
heldur en hafði verið fyrir fyrri heimsstyrj-
öld. í öðru lagi fjölgaði mjög mikið konum
úr millistétt sem fóru í langskólanám. Eftir
að konum fór að fjölga innan háskólanna
bæði sem stúdentar og kennarar, tóku þær
upp óformleg samtök sín á milli, mynduðu
leshópa, vinnuhópa innan einnar greinar,
t.d. sagnfræði eða þvert á greinar. Þessi
óformlegu samskipti eru tákn fyrir mótsetn-
ingarnar annars vegar á milli þess félagsmót-
unarbakgrunns og þeirra væntinga sem konur
höfðu (og hafa ennþá) gagnvart sagnfræð-
inni og hins vegar innihalds greinarinnar,
hæfniskrafana og karlveldis. Hóparnir sem
samnefnari reyndu að byggja upp sameigin-
lega ramma og baráttuaðferðir í því augna-
miði að komið yrði á fót kennslu í kvenna-
sögu. En auðvitað var samhengi á milli
þeirra pólitísku skoðana sem hóparnir voru
fulltrúar fyrir og þeirra leiða sem þeir vildu
fara í baráttunni.
Tengslin á milli hópa háskólakvenna og
hinnar nýju kvennahreyfingar eru náin.
Hóparnir líta oft á sig sem hluta af kvenna-
hreyfingunni og/eða þeir hafi skyldum að
gegna gagnvart þeim hugmyndum sem
kvennahreyfingin hefur sett fram um stöðu
og frelsiskröfur kvenna. Kvennahreyfingin á
ættir sínar að rekja til þjóðfélagshræring-
anna 1968. En í dag inniheldur hún mun
fleiri pólitískar og hugmyndafræðilegar
skoðanir sem oft stangast gersamlega á hvað
varðar þjóðfélagslega stöðu kvenna og
möguleika þeirra. í vestur Evrópu má í gróf-
um dráttum segja að þessir árekstrar hafi
orðið á milli marxista annars vegar og hins
vegar frjálslyndra endurbótasinna og sósíal-
demókrata. Þessi skipting endurspeglast líka
innan háskólanna.
Pólitískar og fræðilegar áherslur
í kvennasögu
Eins og í öllum öðrum rannsóknum þá
setja aðferðafræðilegar og pólitiskar mót-
setningar mark sitt á kvennasögurannsóknir.
Innan sagnaritunar eru þær gott dæmi um
það uppgjör sem átt hefur sér stað gagnvart
hefðbundnum rannsóknarhefðum. Þetta
uppgjör hefur sett sitt mark á sagnfræði eins
og hún er stunduð í Bandaríkjunum og í
vestur Evrópu síðan um 1950. Ástæðan fyrir
þessu uppgjöri, fyrir þessari gagnrýni sem
beint hefur verið að hinum hefðbundnu
rannsóknaraðferðum, var vaxandi
meðvitund um gjána annars vegar á milli
þeirra vandamála sem samfélagsþróun eftir-
stríðsáranna miðluðu inni í sagnfræðina og
hins vegar hæfni greinarinnar til að túlka
þessi vandamál á sannfærandi hátt með
þeirra tíma vísindalegu aðferðum. Gagnrýn-
endur hafa aðallega beint spjótum sínum að
hinum háu sönnunarkröfum, hinum villandi
empirisma og einstaklingshyggjunni innan
rannsókna sem var aðalsmerki ríkjandi
vinnubragða. í framhaldi af þessu hafa þeir
bent á, að allir þessir þættir hafi sett of
þröngar skorður fyrir því hvaða efni væri
hægt að rannsaka með góðu móti innan
greinarinnar. í tilraunum sem beinst hafa að
því að reyna nýjar leiðir í sagnritun hefur
síðan gætt strauma sem eiga rætur sínar að
rekja til nýpósitífisma, strukturfunktional-
isma og sögulegrar efnishyggju. En í verki er
endurskipulagningin hafin. Þeir múrar sem
umlukið hafa sagnfræðina og aðrar greinar
eru óðum að falla. Þverfaglegt samstarf og
þvervísindalegt eru orðin mikilvæg slagorð í
þessari endurnýjun og þá einnig innan
kvennarannsókna.
18