Sagnir - 01.05.1982, Blaðsíða 102

eftirlætispersónum má nefna Skafta
lögsögumann og Snorra Sturluson. Einar
telur að Snorri hafi með ritum sinum viljað
vara þjóðina við hættunni sem stafar af
norska konungsvaldinu.31)
Flokka má persónur Einars í grófum
dráttum í þrjá flokka:
A. Friðelskandi menn
B. Frelsisunnandi menn
C. Ribbaldar.
Fyrsti og annar flokkur falla eins og gefur
að skilja oft saman. Til fyrsta flokksins telj-
ast menn eins og Ingimundur gamli, Ólafur
pá, Njáll á Bergþórshvoli og Ásketill goði.32)
í annan flokk falla kappar eins og Halldór
Snorrason, Sneglu-Halli, Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði, Hallur af Síðu og Einar Þveræing-
ur.33) í þriðja og seinasta flokknum eru
„slíkir ribbaldar“ sem Þorgeir Hávarsson,
Hrafnkell Freysgoði og Þorbjörn í Há-
varðarsögu.34)
Það þarf varla að taka það fram að það
eru frelsisunnandi menn sem falla Einari best
í geð.
Ef þjóðernishyggja Einars er borin saman
við þjóðernishyggju Jóns Aðils og Hriflu-
Jónasar kemur í ljós að ekki er mikill munur
þar á hvað varðar ytra útlit hennar. En hug-
myndirnar sem liggja að baki eru gjörólíkar
eins og vikið verður að hér á eftir. Ef borin
eru saman atriði eins og landnám, kristnitak-
an, alþingi og lögtaka tíundarinnar kemur í
ljós að þeir eru allir sama sinnis og ef eitt-
hvað er þá tekur Einar dýpst í árinni.
Landnám íslands var hetjudáð, einn fegursti vottur ,
sem sagan geymir, um hugrekki og manndóm þeirra
manna, sem ættasamfélagið mótaði. Sjálf ferðin frá
Noregi til íslands, sigling á frumstæðum, áttavita-
lausum smáskipum yfir sollið úthaf, tekur af öll tví-
mæli um það, hversu mikið þessu fólki þótti leggj-
andi í sölurnar fyrir það að varðveita sína gömlu fé-
lagshætti, sem verið var að svipta það í heimaland-
inu.35)
Jón Aðils og Hriflu-Jónas taka sér ekki
svona sterk orð í munn þó Jónas sé ansi stór-
yrtur.36) Sama er að segja um kristnitökuna,
alþingi og lögtöku tíundarinnar, Einar gyllir
þessi atriði mest.37)
Þó munurinn á ytra útliti þjóðernishyggj-
unnar hjá þessum þrem mönnum sé ekki
mikill liggja hér tvær ólíkar hugmyndir að
baki. Einar er að berjast gegn íhlutun Banda-
ríkjanna og fyrir sósíalisma. Hann lítur því
til baka, til þjóðveldisins, til að finna máli
100
sínu stuðning. Telur að á blómaskeiði sínu
hafi þjóðveldið verið laust við erlenda
íhlutun, sem næst frumkommúnískt og
skilið eftir sig menningararf sem verið hefur
vopn þjóðarinnar síðan. Myndin sem hann
dregur upp af þjóðveldinu verður því mjög
glæst eins og mynd Jóns Aðils og Hriflu-
Jónasar.
Hjá Jóni og Jónasi var það baráttan við
Dani um sjálfstæði þjóðarinnar sem var í
bakgrunni og þjóðernishyggja þeirra fól
m.a. í sér
að vekja þjóðernistilfinningu ungra þegna, og það
var m.a. gert með því að innræta þeim að þeir væru
partur af góðri og merkilegri þjóð og það væri þess
virði að leggja nokkuð á sig fyrir hana.38)
Annað atriði sem ólíkt er, töluverður
eðlismunur er á baráttunni gegn Dönum og
baráttu Einars. Nær allir landsmenn samein-
uðust í baráttunni gegn Dönum en miklir
flokkadrættir áttu sér stað í baráttunni gegn
Bandaríkjunum og fyrir sósíalisma svo ekki
sé meira sagt.
Ég held að líta beri á þjóðernishyggju
þessara manna sem tvær ólíkar greinar af
sama meiði. Þetta eru sömu umbúðir en inni-
haldið er gjörólíkt.
Niðurstöður
Líkt og allir aðrir er Einar barn sins tíma
og Ætt. ber þess glögg merki. Allar þær póli-
tísku deilur sem settu svip á fyrstu árin eftir
seinni heimsstyrjöld eru hér ljóslifandi
komnar.
Þjóðernishyggja Einars er að ytra útlit
ekki ólík þjóðernishyggju Jóns Aðils og
Hriflu-Jónasar. Þeir draga allir upp glæsta
mynd af þjóðveldinu og eru nokkurn veginn
sammála um hvað sé gott og hvað sé slæmt.
Grunnurinn sem sjónarmið þessara manna
er reist á er þó gjörólíkur. Hjá Jóni Aðils og
Hriflu-Jónasi er keppikeflið að sameina
landsmenn í baráttu fyrir sjálfstæði landsins.
Einar aftur á móti beinir spjótum sínum
gegn Bandaríkjunum og fyrir sósialisma.
Niðurstaðan af þessu er sú að líta ber á
Ætt. fyrst og síðast sem áróðursrit frekar en
tilraun til fræðilegrar umfjöllunnar um þetta
timabil. Eins og margoft hefur verið minnst
á er Einari efst í huga baráttan gegn Banda-
ríkjunum og þeim samningum sem gerðir
voru á árunum 1946, 1949 (NATO) og 1951.
Þessi bók er innlegg í pólitiska baráttu þess-