Sagnir - 01.05.1991, Blaðsíða 19

Er þetta foringi?“
ingar og smánar“.20 Það þarf ekki
að tákna að blöðin hafi verið hlið-
holl nasistum þó þau væru sam-
mála aðgerðum Hitlers gegn Ver-
salasamningunum.
Ótti við útbreiðslu
kommúnismans
Eitt af því sem Morgunblaðið og
Vísir dáðu mest í stjórnarfari Hitl-
ers og Mussolinis var hin harða
barátta þeirra gegn kommúnisma.
Það var yfirlýst markmið Hitlers
að uppræta allan marxisma, hvort
sem hann var kenndur við komm-
únisma eða jafnaðarstefnu. Að
mati hægrimanna í Evrópu jók
borgarastyrjöldin á Spáni á bylt-
ingarhættu í álfunni. Þessi afstaða
sást á skrifum Morgunblaðsins og
Vísis, sem töldu Francisco Franco
og lið hans berjast fyrir lýðræðinu
gegn kommúnisma.21 Hitler og
Mussolini sendu Franco lið og
vopn til hjálpar.
Það stafaði víðar hættu af „rauð-
liðum“ en á Spáni. I Berlín áttu
kommúnistar að hafa kveikt í ríkis-
þinghöllinni 1933 að því er Morg-
unblaðið og Vísir töldu og for-
dæmdu verknaðinn.22 Sumir héldu
því fram að nasistar hefðu sjálfir
kveikt í þinghöllinni.
Á íslandi juku kommúnistar
fylgi sitt í kreppunni. Hámark ólg-
unnar sem ríkti á þessum tíma var
Gúttóslagurinn, 9. nóvember 1932.
Kröfur Sjálfstæðismanna um eflda
lögreglu voru aldrei hærri en eftir
„slaginn". Götubardagar hafa jafnan
vcrið fátíðir á Islandi og Gúttó-
slagurinn því talinn mjög alvar-
legur atburður, jafnvel merki um
byltingarhættu. Vinstrimenn máttu
hins vegar ekki heyra það nefnt að
lögreglan yrði efld, enda töldu
verkamenn að slíku „herliði“ yrði
beint gegn þeim. Krafan um efl-
ingu lögreglunnar tengdist einnig
aðgerðum kommúnista gegn
þýskum skipum, sem sagt verður
nánar frá hcr á eftir.23
Umræða hægrimanna um hugs-
anlega heimsbyltingu kommúnista
einkenndist af miklum ótta og
skapaði alls konar tröllasögur.
Menn tóku að sjá samsæri í hverju
horni. Óttinn við „vofu kommún-
ismans“ var slíkur að menn fögn-
uðu hverju því afli sem barðist
gcgn henni.
Þjóðernishyggja,
íslensk og þýsk
Upphaf þjóðernishyggju er oft
rakið til frönsku byltingarinnar
1789. Menn hættu að tigna ein-
valda konunga og keisara sem guð
og hófu föðurlandið og þjóðernið í
hæstu hæðir þess í stað.
Þjóðverjar urðu upptcknir af
hugtökum eins og fósturjörð,
þjóð, þjóðarvilja og þjóðarsál og
mörgu fleiru í þeim anda. Er ein-
valdurinn varð mannlegur en ekki
guðlegur hætti almúginn að óttast
hann og þorði að gera uppreisn. í
Þýskalandi var stærsti og sterkasti
Sósíaldemókrataflokkur í Evrópu,
en það gagnaði lítið vegna þess hve
þingið var veikt. Byltingarnar 1848
hristu nokkuð stoðir einveldisins í
Þýskalandi, en það stóð stormana
af sér. Höfðingjadýrkun og ströng
stéttaskipting lifði samtvinnuð við
þjóðernishyggjuna.24
íslendingum barst þjóðernis-
hyggjan bæði beint og óbeint frá
Þýskalandi. íslendingum féllu vel í
geð þessar þýsku hugmyndir, til
dæmis um eina sameinaða þjóð og
ást á föðurlandinu. Þjóðernis-
hyggja hefur löngum verið ríkt afl
meðal íslcndinga, allt frá því
snemma á 19. öld að menn tóku að
viðra hugmyndir um sjálfstæði
landsins. Sjálfstæðisbaráttan stig-
magnaðist fram á 20. öldina og
skiptust stjórnmálaflokkar með til-
liti til hennar. Sjálfstæðisflokkurinn
var stofnaður árið 1929 upp úr
íhaldsflokknum og Frjálslynda
flokknum. Þjóðernisstefnu sína
sótti Sjálfstæðisflokkurinn til hins
gamla forvera síns, Sjálfstæðis-
flokksins gamla, en með milli-
göngu Frjálslynda flokksins. Slag-
orðin „ísland fyrir lslendinga“ og
„Stétt með stétt“ eru lýsandi fyrir
þá stefnu Sjálfstæðisflokksins að öll
þjóðin eigi að vera sameinuð í
þjóðfélagi stéttasamvinnu. Sumar
þessara hugmynda eru keimlíkar
hugmyndum þýskra nasista um
sameinaða þjóð af einum og sama
kynþætti og nasistar höfðu einnig
andúð á stéttabaráttu.25 Ung-
Karl Marx var af Gyðinga-
ættum. Hœgrimenn og nas-
istar tengdu kommúnismann
við Gyðinga, enda áttu þeir
oft og tíðum hlut að máli.
Morgunblaðið birti mynd af
„bolzhewikka", eins og þeir
kölluðu kommúnista, með
þessari skýringu: „Eins og
sjá má á myndinni, hefur
hann á sér yfirbragð Gyðinga
og margtþykir benda til þess,
að það séu aðallega Gyðing-
ar, sem halda uppi Bolzhew-
ikkastefnunni í heiminum"
(Tilv.: „Bolzhewikkar í
Miinchen", Morgunblaðið
24. okt. 1919). Eitt afþví
sem benti tilforystu Gyðinga
í heimsbyltingu kommúnism-
ans voru skjöl sem Gyðingar
höjðu átt að sernja (Protocols
of the Elders og Zion). í
skjölum þessum voru lögð á
ráðin um byltingu og heims-
yfrráð. Pau reyndust síðar
vera fólsuð.
SAGNIR 17