Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Síða 104

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013104
UppHaf kennaramenntUnar í UppeldismiðUðUm HandmenntUm
stofnaði kennaradeild við Háskólann í Jyväskylä árið 1863. Hann skipulagði nám-
skeið fyrir þá sem vildu verða kennarar samhliða sumarnámskeiðum fyrir starfandi
kennara (Kananoja, 1991). Cygnæus lagði ríka áherslu á að handmenntakennarar
væru menntaðir í uppeldisfræði og hefðu þekkingu og skilning á uppeldislegum
gildum kennslunnar (Cygnæus, 1910). Ekki voru allir sannfærðir um að innleiða ætti
uppeldismiðaðar handmenntir í menntun kennara, en þar sem hann stjórnaði einu
kennaramenntunarstofnun landsins náðu hugmyndir hans fram að ganga (Kananoja,
1991).
Kennaraskólinn í Nääs
Otto Salomon var einn af frumkvöðlum slöjdsins. Árið 1872 hóf hann að kenna
sveitabörnum í Nääs í suðurhluta Svíþjóðar fjölbreytt handverk í hagnýtum tilgangi.
Síðar, þegar hann var fenginn til að hafa umsjón með verknámi í skólum í héraðinu,
skynjaði hann þörf fyrir menntun kennara á þessu sviði. Það var þó ekki fyrr en hann
heimsótti Cygnæus í Finnlandi árið 1877 að hann byrjaði að leggja áherslu á almennt
uppeldislegt gildi verklegs náms. Salomon leit á Cygnæus sem frumkvöðul þess að
gera greinarmun á verknámi og uppeldismiðuðum handmenntum. Salomon þróaði
hugmyndir Cygnæusar með því að búa til kennslukerfi er byggðist á röð trélíkana
og sérstökum kennsluaðferðum. Salomon samdi sínar eigin kennslubækur sem lýstu
kennslukerfi hans. Byggði hann það á röð fyrirfram ákveðinna verkefna, frá hinu ein-
falda til hins flókna, sem áttu að þjálfa mismunandi verkþætti.
Orðspor kennaraskóla Salomons í Nääs breiddist hratt út og sóttu til hans nem-
endur frá ýmsum löndum (Gísli Þorsteinsson og Brynjar Ólafsson, 2012). Frá 1882
var skólinn helgaður kennaramenntun í uppeldismiðuðum handmenntum og leikfimi
en síðar hófust námskeið í teikningu, textílmennt og fleiri verklegum þáttum (Thor-
björnsson, 1992). Alls tóku 38 Íslendingar þátt í námskeiðum í Nääs á árunum 1889
til 1938, þar af tóku níu þátt í trésmíðanámskeiðum (Gísli Þorsteinsson og Brynjar
Ólafsson, 2012).
Kennaraskóli Mikkelsens
Aksel Mikkelsen var helsti frumkvöðull uppeldismiðaðrar handmenntakennslu
í Danmörku og sóttu margir íslenskir kennarar skóla hans heim. Á sama tíma og
Salomon stofnaði kennaraskólann í Nääs í Svíþjóð var Mikkelsen að kenna börnum
trésmíðar í Kaupmannahöfn. Markmið kennslunnar var starfsmiðað í upphafi en eftir
nám hjá Salomon í Nääs söðlaði Mikkelsen um og lagaði kennsluna að hugmynda-
fræði uppeldismiðaðra handmennta. Árið 1886 festi hann kaup á stórri fasteign í
Kaupmannahöfn og stofnaði þar skóla í uppeldismiðuðum handmenntum sem varð
síðar að Dansk sløjdlærerskole og þjónaði hann öllu landinu.
Mikkelsen ritaði fjölmargar greinar og bækur um hugmyndafræði og framkvæmd
uppeldismiðaðra handmennta. Þó að hann væri sammála Salomon um hugmynda-
fræðina áttu þeir í ritdeilum um einstaka þætti kennslunnar. Til að mynda vildi
Salomon leggja áherslu á einstaklingsmiðaða kennsluhætti en Mikkelsen vildi kenna
nemendum í hóp. Mikkelsen þróaði röð verkefna, líkt og Salomon, sem nemendur unnu
í ákveðinni röð, frá hinu einfalda til hins flókna. Í upphafsverkefnunum voru notuð