Helgafell - 01.04.1944, Síða 127

LISTASTEFNUR
109
Svipur hans ber þó vott um kjark
og háleita alvöru og göfgi og end-
urspeglar þá sálarrósemi, er engir erf-
iðleikar fá raskað. Við sjáum hér ekki
útlit mannsins, heldur endurspeglun
hugar, sem við komumst strax í kynni
við, og þegar við gefum nánari gaum
að þessu andliti, þá skilst okkur ef til
vill, að Rembrandt skilur okkur betur
en við skiljum hann,
Teljist Rembrandt hvarfla frá nátt-
úrustefnu hollenzku listarinnar að
dramatiskum expressjónisma, er ekki
ofmælt, að Vermeer frá Delft hneigist
að næstum óhlutstæðri formfestu. Þótt
hann standi engum að baki í raun-
særri tækni, lét hann sig ekki yfirborð
og útlit hlutanna mestu skipta, fremur
en Rembrandt. En hann lét ekki held-
ur heillast af persónuleika eða drama-
tiskum atburðum. I augum hans var
veröldin svið, þar sem hann gat raðað
hlutunum og hreyft persónur sínar að
vild sem væru þær leikbrúður, unz
hvaðeina félli á sinn stað í fallegri
samstæðu lita eða lína. Myndin Kona
að tíega gull er sennilega mynd af
konu, sem hefur setið fyrir hjá hon-
um, en Vermeer stendur hjartanlega
á sama um konuna sjálfa. Hún er ekki
annað en þáttur í samstæðunni. Hon-
um er afstaða konumyndarinnar fyrir
öllu, baksviðið, borðið og birtan inn
um gluggann. Þarna er formið aðal-
atriðið.
FRAKKLAND HEFST
TIL VEGS Á NÝ
Hollenzk myndlist á 17. öld átti sér
stutta sögu, en glæsilega. Þegar leið
á öldina, varð hollenzka listastefnan
háð frönsku hirðinni í æ ríkara mæri,
á sama hátt og Hollendingar stældu
æ meir siði og tízku þessarar hirðar.
Og í lok aldarinnar var stefna þessi
að mestu horfin úr sögunni. Á 17. öld-
inni hefst Frakkland til öndvegis í
myndlist og öðrum listum fyrir augað,
og hefur haldið því sæti sínu til þessa
dags. Á miðöldum voru Frakkar
fremstir af listamönnum álfunnar, en
þokuðu fyrir Itölum á öndverðu end-
urreisnarskeiðinu. Og á 16. öldinni
gekk Frakkland eins og önnur lönd
Evrópu í skóla hjá þeim.
I upphafi 17. aldarinnar voru
franskir listamenn farnir að ryðja sér
eigin brautir, þótt enn væru þeir háð-
ir áhrifum Itala. Og Frakkland sjálft
var á hraðri leið að verða stórveldi,
undir forustu Mazarins og Richelieu.
Sá listamaður, sem öðrum fremur
markaði stefnu Frakka, var Nich-
olas Poussin, sem var uppi frá 1594
til 1665. Poussin fór ungur að aldri til
Rómar og dvaldist þar lengst ævi
sinnar við að kynna sér listir forn-
aldarinnar og endurreisnarlist Rafaels.
1 Sigurhrósi Ba\\usar sjást öll að-
aleinkenni listar Poussins. Hann not-
ar fremur plastiskt form en liti,
hvert einstakt atriði er vandlega gert,
einstakar myndir, svo sem fljótsguðinn
og myndir kentára og dísa, má auð-
veldlega rekja til fornra fyrirmynda, en
málverkið sjálft er þó annað og meira
en safn slíkra viðfangsefna. Sé það at-
hugað nánar, verður ljóst, að hvert
einstakt atriði er miðað við það að
leiða áugað án nokkurra frávika frá
einum hluta myndarinnar til annars.
Litli Putto, í vinstra horninu að neð-
an, er endimark skálínu, sem liggur
um prjónandi kentárana, svo sem
fljótsguðinn er upphaf svipaðrar ská-
línu, sem fellur þvert á hina.
I myndinni ræður klassiskt jafn-
vægi, og umgerðin er vandlega
mörkuð, til vinstri með áherzlu á lóð-
réttar línur í mynd Bakkusar og trén
á bak við hann, en til hægri má sjá,
hvernig dísin snýr sér við að miðfleti
myndarinnar til þess að lykja um
hann og fullkomna hann, og hvernig
hún og fljótsguðinn mynda lóðrétta