Helgafell - 01.04.1944, Page 172

146
HELGAFELL
sanihljóm blandast undirtónninn, sem aldrei
vantar hjá Davíð: djúp og einlæg samúð“.
Hylli sú, sem skáldið nýtur, er að áliti höf.
af því sprottin, að eldur orða hans kveikir
hjörtum lesenda, ,,svo að þeir heyra hjartslátt
sinn í ljóðum hans og öðlast ósjálfrátt þá sann-
færingu, að ljóð hans séu til þess sköpuð, að af-
hjúpa og játa hin leyndustu bros, hinar dýpstu
kvalir, óskir og tilfinningar allra sálna“ (bls.
40). Eins og sjá má af þessu, álítur höf. aðal-
gildi kvæðanna fólgið í tilfinningunum. Hún
virðist líka halda, að tilfinningasemi og draum-
órar séu kjarninn í eðli íslendinga. Þeir séu ,,ís
hið ytra, eldur hið innra“, þannig lýsi þeir sér
sjálfir. Eldurinn sé kjarninn og brjótist út í til-
finningasemi. Þess vegna getur höf. skoðað
Davíð, sem — einnig að hennar dómi — er
súbjektífur og afar tilfinningasamur, sem berg-
mál af innsta eðli þjóðarinnar. En ætli hér sé
rétt dæmt um eðli íslendinga? Ætli það sé ekki
miklu flóknara? Þjóðin elskar og dáir einnig
Einar Benediktsson, en um hann segir höf. með
réttu, að hann forðist persónuleg og tilfinninga-
kennd yrkisefni og sé andvígur hinni kennd-
rænu lýrik, sem hann telji framandi og óþjóð-
lega. Þetta hefði átt að vekja höf. til íhugunar,
einkum er hún veit, að margir eru lýrik Davíðs
fráhverfir, einmitt vegna þessa ,,Schwelgens im
Gefúhl“, sem hún dáir hann svo takmarkalaust
fyrir. Líklega hefði höf. orðið auðveldara að
meta ljóð Davíðs, ef hún hefði einstöku sinnum
tekið eldri skáld til samanburðar. En það gerir
hún aldrei, og því missir fyrsti hluti ritgerðar-
innar, hið umrædda yfirlit, alveg marks. Það
styður í engu að því að skýra aðalviðfangsefnið,
en er í sjálfu sér ónógt og ósjálfstætt. Höf. læt-
ur sér nægja að rekja efni kvæðanna, formsins
er að engu getið og ekki heldur afstöðu Davíðs
til þess í sögu íslenzkrar ljóðlistar.
Bókin hefur mörg sýnishorn, einkum úr kvæð-
um Davíðs, milli 70 og 80 stærri og smærri brot,
og auk þess mikið eftir hin þrjú skáldin. En
þýðingar þær í óbundnu máli, sem sýnishorn-
unum fylgja og flestir þýzkir lesendur munu
verða að reiða sig á, eru mjög rangar. Slæmar
villur koma fyrir næstum á hverri blaðsíðu,
sumar gerbreyta þýðingu heilla vísuorða. Ég
nefni hér aðeins örfá dæmi . . . ,,allt er lögum
leyndardómsins háð“ — þýðir höf. : alles ist
von den Gesetzen Lebens geheiligt (bls. 62)
. . .“ ,,gef okkur vit til að velja og hafna“ —
þýðir höf.: ,,gib uns Klugheit zu wáhlen und
Widerstand zu leisten (66), ,,að storka“ þýðir
höf.: zu stárken (68) . . . ,,launin, sem hún
fær, eru last og daglegt brauð“ — þýðir höf. :
... ist letzlich nur ihr táglich Brot. Hin ein-
falda speki sama kvæðis: ,,Fáir njóta eldanna,
sem fyrstir kveikja þá“ — laskast allmjög í þýð-
ingunni: Wenige nútzen das Feuer, das jene
entfachen (73). ,,Mitt er að krefja sjálfan mig
til sagna“ — þýðir höf. með bragðlausu orðtaki:
Ich muss zum Vorte greifen, sem í þessu sam-
bandi er alveg út í hött, og notar það sem sönn-
un fyrir því, hve létt Davíð sé um að yrkja
(77) . . . ,,unga kynslóðin . . . heldur í bæinn“
— þýðir hjá höf.: trúir á bæinn, og hina skop-
legu haustlýsingu Tómasar: ,,víxlarnir falla og
blöðin detta“, skilur hún sem fjárniálafregn:
víxlar og verðbréf falla (bls. 102). Skáldin mættu
oft undrast, ef þau vissu, hvað ungfrú Dzulko
les út úr ljóðum þeirra . . . ,,Aleinn kraupstu
hljótt að auðu rúmi langa sorgarnótt'* — verð-
ur í munni hennar : Allein krochest du leise ins
leere Bett in einer langen Sorgennacht (103).
Hér er hinni fíngerðu lýsingu skáldsins á sorg
sonar, sem grætur móður sína dauða, snúið í
örgustu smekkleysu. Lesandinn ætti ekki að
skoða þessa upptalningu sem vott um smásmugu-
lega gagnrýni. Fyrsta skilyrðið til að skilja og
skýra skáldskap er auðvitað það, að skýrandinn
hafi málið á valdi sínu. En ofanskráð dæmi,
sem tekin eru af handahófi úr mlklu safni, sýna
til fulls, að höf. skortir alla dýpri þekkingu á
málinu. Misskilin orð hlaupa hvað eftir annað
með hana í gönur og verða stundum til þess, að
hún skýrir heil kvæði alveg rangt, eins og t. d.
,,Vísurnar við hverfisteininn 1936“ eftir Guð-
mund Böðvarsson (bls. 110). Hér verður hverfi-
steinninn höf. til ásteytingar. Einu sinni þýðir
hún orðið með ,,kvarnarsteinn“, en skilur ekki
þýðingu þess í kvæðinu og sleppir svo þessum
óþægilega steini alveg.
Þessir erfiðleikar málsins hamla mjög skiln-
ingi höfundar á kvæðunum. Sá, sem túlka vill
ljóðlist framandi þjóðar, þarf að vera leikinn í
tungu hennar. Hjörtun slá, vötnin gjálfra, ljósið
blikar og vindurinn blæs á sinn sérstaka hátt
hjá hverri þjóð. Skáldið er næmt fyrir þessum
blæbrigðum og ljóðskýrandinn þyrfti að geta
fundið þau f orðum þess. Hinn síendurtekni
misskilningur á einföldustu orðum tungunnar,
sem fram kemur hjá ungfrú Dzulko, hnekkir
öllu skynsamlegu trausti á ljóðatúlkun hennar.
Prentvillupúkinn leikur lausum hala { þess-
ari bók, einkum í íslenzku sýnishornunum. —
Notkun brodds yfir sérhljóðum virðist vera höf-