Skessuhorn - 17.12.2014, Page 104

104 MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2014
Kápa bókarinnar.
Sigurður Sigurðarson dýralæknir sendir
frá sér annað bindi æviminninga sinna
Annað bindi ævisögu Sigurðar Sig-
urðssonar dýralæknis er nú kom-
ið út. Fyrsta bindið var gefið út
2011. Nú segir Sigurður frá fleiru
sem á daga hans hefur drifið en
hann hefur komið víða við allt frá
námsárunum í Noregi og til þessa
dags. Sigurður hefur meðal annars
sinnt dýralæknisstörfum á Vestur-
landi. Hann er hafsjór af sögum og
skemmtilegum og gagnlegum fróð-
leik, og landsþekktur fyrir það að
greina frá og fara með kveðskap.
Hér er stuttur kafli úr nýju bókinni
þar sem Sigurður segir frá þrem-
ur eftirminnilegum Borgfirðing-
um sem hann kynntist þegar hann
leysti af sem dýralæknir á Hvann-
eyri á sjöunda áratugnum.
Við birtum hér brot úr bókinni
sem bókaútgáfan Hólar gefur út.
Við afleysingastörf
Eftir lokapróf í desember 1967 fór
ég strax heim til starfa. Ég hafði ver-
ið beðinn um að taka að mér dýra-
læknisstarf í Borgarfjarðarumdæmi
með aðsetur á Hvanneyri, en þar
hafði ég verið í nokkrar vikur, áður
en ég lauk námi, frá síðsumri og
fram á haust 1966. Ég kynntist þá
svæðinu býsna vel. Ég átti að leysa
af héraðsdýralækninn, Odd Rúnar
Hjartarson, sem hugði á framhalds-
nám á sviði matvælafræði. Oddur
Rúnar var Reykvíkingur, fæddur á
Vatnsholti í Grímsnesi, en ættaður
af Snæfellsnesi öðrum þræði. Hann
var íþróttamaður á yngri árum og
sigursæll keppnismaður í sundi.
Sem dýralæknir var hann kapps-
fullur og farsæll í störfum. Kona
hans, Soffía Ágústsdóttir úr Reykja-
vík, er ættuð frá Ísafirði. Þau höfðu
verið í Noregi á námsárunum,
en fóru heim í árslok 1959, þegar
Oddur Rúnar lauk dýralæknisnámi.
Hann hóf störf í Borgarfirði, fyrst
sem sjálfstætt starfandi dýralæknir,
en 1. janúar 1962 var Borgarfjarðar-
umdæmi stofnað og Rúnar varð
héraðsdýralæknir.

Dýralæknir á Hvanneyri
Þegar ég kom að Hvanneyri, var
Oddur Rúnar kominn til Dan-
merkur í framhaldsnám. Hann
þurfti að fara utan, áður en ég gat
mætt á staðinn. Það var því dýra-
læknislaust í fáa daga. Ég bjó í dýra-
læknisbústaðnum, eins og þegar ég
leysti af hólmi Sighvat Snæbjörns-
son tveimur árum áður. Allt var í
röð og reglu hjá dýralækninum og
ýmsar góðar ábendingar hafði ég
fengið, svo að auðvelt var fyrir mig
að taka við, þótt margt væri það,
sem ég ekki vissi. Soffía Ágústs-
dóttir, kona Odds Rúnars, og börn-
in fjögur: Ágúst og Kristján, Hjört-
ur og Sóley voru í húsinu. Þetta var
notalegt sambýli. Margt fróðlegt
bar fyrir augu og eyru og mörgu
skemmtilegu fólki kynntist ég. Ekki
er svigrúm til að segja frá nema ör-
fáu af því minnisstæða fólki, sem
ég hafði kynni af. Dýralæknirinn á
Hvanneyri gegndi störfum í Borg-
arfjarðarsýslu allri milli Hvalfjarðar
og Hvítár, þar með töldu Akranesi.
Það var því nóg að gera, stundum
meira en nóg á þessu stóra svæði.
Guðráður Davíðsson
í Nesi
Ég kynntist á fyrsta degi í starf-
inu skemmtilegum manni, sem hét
Guðráður Davíðsson og hafði verið
bóndi í Nesi í Reykholtsdal. Hann
var einn af þeim nýtu mönnum,
sem voru natnir og nærfærnir við
að hjálpa veikum dýrum og gerðu
ómetanlegt gagn, þegar lærð-
ir dýralæknar voru ekki til staðar.
Hann var laginn að hjálpa kúm og
ám, sem gátu ekki borið hjálpar-
laust og kunni ýmislegt fleira fyrir
sér í dýralækningum. Hann hringdi
til mín skömmu eftir að ég kom að
Hvanneyri og sagðist hafa verið
beðinn um að hjálpa kú að bera á
bænum Grjóteyri. ,,Ég frétti af því
að þú værir kominn og hringi þess
vegna til þín,“ sagði hann. Hann
sagðist vera orðinn gamall, en hefði
gripið í að hjálpa skepnum eftir því,
sem hann hefði haft vit til, þegar
ekki var hægt að ná í dýralækni, ,,en
nú dreg ég mig í hlé úr því að þú
ert kominn á svæðið,“ sagði hann.
Ég bað hann blessaðan um að koma
með mér að Grjóteyri og gefa mér
góð ráð, því að ég væri nýbúinn
að ljúka námi og væri reynslulít-
ill. Það væri dýrmætt fyrir mig, ef
hann vildi koma með mér í þessar
fyrstu vitjanir mínar. Guðráður tók
því vel og hann var alls ekki orðinn
gamall, fannst mér, spilandi af lífs-
fjöri og skemmtilegheitum, fróð-
ur og ráðagóður. Guðráður fór
með mér í nokkrar vitjanir og gaf
mér ýmis góð ráð. Hann sagði mér
margt fróðlegt um fólkið og hérað-
ið. Það var sérstök ánægja, að kynn-
ast honum og gagnlegt fyrir mig.
Þegar ég hitti Guðráð seinast, var
hann rúmfastur og blindur vegna
gláku, en það var grunnt á gam-
ansemina. Ég gekk til hans ásamt
Ólöfu minni, sem ég var nýbúinn
að kynnast, og sagði Guðráði, að
mig langaði til að kynna hann fyrir
yndislegri konu, sem ég væri farinn
að horfa á. Verst þætti mér, að hann
gæti ekki séð hana sjálfur, hún væri
undurfalleg og það vissi ég, að hann
hefði sjálfur kunnað að meta. Guð-
ráður tók þétt í höndina á Ólöfu og
sagði svo: ,,Ég finn það, ég sé það!
en mér kæmi það á óvart, ef þú létir
duga að horfa á hana.“
Guðráður var Snæfellingur, en fór
að Skáney í Reykholtsdal og gerð-
ist tengdasonur bóndans þar. Árið
1935 veiktist kýr á bænum og drapst
eftir skammvinn veikindi. Ákveð-
ið var að hirða húðina. Guðráð-
ur hjálpaði til að flá kúna, en gætti
sín ekki á því, að hann var með sár
á hendi. Svo illa vildi til, að hér var
um að ræða miltisbrand. Sá sjúk-
dómur hafði komið upp á bænum
áður. Menn voru búnir að gleyma
því og gættu sín því ekki eins og
þurfti. Guðráður sýktist illa af milt-
isbrandi og var hætt kominn af
drepkýli, því að sýklarnir fóru í sár-
ið á hendinni. Miltisbrandur kom
nokkrum sinnum upp í Skáney á ár-
unum 1873-1952 og drápust marg-
ir gripir úr veikinni, bæði nautgripir
og hross. Nú eru allar þekktar graf-
ir á þessum bæ rækilega merktar og
ef þess er gætt að hreyfa ekki jörð,
þar sem grafirnar eru, geta menn
andað rólega. Hins vegar kann að
vera, að í Skáney og á öðrum bæj-
um séu grafir, sem gleymdar eru
öllum. Það þarf alltaf að sýna fyllstu
gát, ef menn sjá bein eða aðrar lík-
amsleifar, þegar jörð er raskað, því
að sýkillinn myndar dvalargró, sem
virðast lifa nær endalaust í jörðu.
Ég segi nánar frá miltisbrandi síð-
ar í þessari bók.
Einar Jónsson á
Litlu­Drageyri
Ég kynntist fljótlega öðrum snill-
ingi, Einari Jónssyni á Litlu-Drag-
eyri. Þar bjuggu þrír bræður: Odd-
geir, Björn og Einar. Einar var að
vísu talsvert af bæ við smíðar. All-
ir voru þeir bræður hagmæltir, en
ekki kann ég vísur eftir aðra en
Einar og læt fara hér eina þeirra.
Hana kenndi mér Jóhannes Sig-
fússon á Gunnarsstöðum í Þistil-
firði og taldi víst að hún væri eft-
ir Sveinbjörn Beinteinsson, alls-
herjargoða á Draghálsi. Ég spurði
Sveinbjörn að þessu, en hann
sagði, að vísan væri ekki eftir sig.
Hún væri eftir Einar á Litlu-Drag-
eyri og það staðfesti Einar sjálfur
síðar. Eitt sinn var það, að Einar
fékk afrennslistregðu og þurfti að
fara í uppskurð. Þegar hann vakn-
ar eftir aðgerðina sér hann, að
leiðslur liggja út undan sænginni.
Hann lyftir henni upp og sér, að
búið er að plástra gamla-skrögg
við lærið til þess að slangan hald-
ist í skorðum. Þegar hjúkrunar-
konurnar áttuðu sig á því, að þær
hefðu svo hagmæltan mann undir
höndum, báðu þær hann þráfald-
lega að gera vísur um sig. Honum
leið illa og var ekki í skapi til að
gera vísur. Eftir að Einar var út-
skrifaður af spítalanum, fundu þær
þessa vísu í skúffu við rúmið hans:
Sjúkrahússtúlkunum seint mun
ég gleyma,
mig svolítið langaði með þeim
í geim.
Þær tjóðruðu Grána í túninu
heima
til þess hann færi’ ekki í blettinn
hjá þeim.
Magnús Sigurðsson á
Gilsbakka
Myndarlegur, hávaxinn og reistur
maður kom til mín að Hvanneyri,
skömmu eftir að ég kom á staðinn,
til að kaupa lyf og ræða um sjúkdóm
í sauðfénu. Það var Magnús Sig-
urðsson, bóndi á Gilsbakka. Hann
var þægilegur í viðmóti og gott að
hafa hann með sér, þegar ráða þurfti
fram úr viðkvæmum vandamálum.
Ég undraðist, hvað hann kunni góð
skil á mörgum hlutum. Ekki vafð-
ist fyrir honum að ræða af þekk-
ingu um flókin atriði í sambandi við
dýrasjúkdóma og hann rak mig þar
stundum á gat. Hann var líka hag-
mæltur vel, en var svo hógvær, að
hann vildi alls ekki gangast við því.
Það má segja, að hvergi væri kom-
ið að tómum kofum hjá Magnúsi.
Hann hafði ævinlega eitthvað skyn-
samlegt til mála að leggja. Hann
hafði brennandi áhuga á þjóðlegum
fræðum og fögrum listum, söng-
Hugað að gaddi og horfst í augu við horkind.
Magnús Sigurðsson á Gilsbakka er einn þeirra Vestlendinga sem Sigurður
dýralæknir minnist á í bók sinni. Hér er Magnús heitinn með vinkonum sínum í
fjárhúsunum haustið 2006.