Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2004, Side 69

AGRIP ERINDA / XII. VISINDARAÐSTEFNA H I
Ályktanir: Þróun í sölu á íslandi hefur verið til aukningar í notk-
un verkjalyfja en notkunin er hins vegar ekki meiri en á öðrum
Norðurlöndum. Samkvæmt niðurstöðum þessarar rannsóknar er
afstaða til verkjalyfja almennt frekar jákvæð þó ekki sé unnt að yfir-
færa það á alla þjóðina. Fólk virðist ekki vita nógu mikið um verkja-
lyf til að taka upplýstar ákvarðanir um val á hentugasta lyfinu.
E 130 Bólusetning þorsks og sandhverfu
Bryndís Björnsdóttir, Sigríður Guðmundsdóttir, Bergljót Magnadóttir,
Bjarnheiður K. Guðmundsdóttir
Tilraunastöð Háskóla íslands í meinafræði að Keldum
bjarngud@hi.is
Inngangur: Notkun bóluefna í fiskeldi er ein af undirstöðum þess
árangurs sem náðst hefur í atvinnugreininni. Mikill áhugi er nú
á eldi sjávarfiska á íslandi, en einu tiltæku bóluefnin á markaði
eru fyrir lax, auk eins þorskabóluefnis. Bakteríurnar Aeromonas
salmonicida undirteg. achromogenes (Asa) og Listonella anguill-
arum (La) valda sjúkómum í öllum fisktegundum sem eru í eldi á
Islandi og Moritella viscosa (Mv) er vandamál í lax- og þorskeldi
og sandhverfa er næm fyrir smiti. Markmið rannsóknarinnar var
að kanna hvort fjölgilt laxabóluefni veitti þorski og sandhverfu
ónæmisvörn og meta áhrif bólusetningar á vöxt.
Efniviður og aðferöir: Þorsk- og sandhverfuseiði voru bólusett
með fjölgildu laxabóluefni og tilraunasýking framkvæmd átta
vikum síðar. Fylgst var með þyngdaraukningu seiða og samgrón-
ingar í kviðarholi af völdum ónæmisglæðis voru metnir. Magn
mótefna gegn hverjum bakteríustofni í blóðvatni var mælt með
ELISA-prófi. Ónæmisvörn var metin út frá hlutfallslegri lifun
óbólusettra og bólusettra fiska.
Helstu niðurstöður: Bóluefnið veitti þorski góða vörn gegn La,
en ekki gegn Asa eða Mv. Það veitti sandhverfu ekki mælanlega
vörn. Sértæk anti-Asa og anti-Mv mótefni greindust í sandhverfu,
en einu sértæku mótefnin sem greindust í þorski voru gegn Mv.
Bólusetning dró úr þyngdaraukningu þorsks en hafði ekki mark-
tæk áhrif á vöxt sandhverfu. Umtalsverðar breytingar í kviðarholi
vegna ónæmisglæðis sáust hjá þorski en ekki sandhverfu. I fyrri
rannsóknum veittu hliðstæð bóluefni laxi og lúðu en ekki hlýra
vörn gegn kýlaveikibróður.
Ályktanir: Bóluefnið AlphaJect5200 myndar hvorki ónæmisvörn
í þorski né sandhverfu gegn Mv og Asa, en það ver þorsk gegn
La sýkingu. Bólusetning dregur úr þyngdaraukningu þorsks að
minnsta kosti í 13 vikur eftir bólusetningu en hefur ekki áhrif á
vöxt sandhverfu.
E 131 Þróun retróveiruhindrans APOBEC3 í spendýrum
Stel'án Ragnur Jónsson1-2, Reuben S. Harris2, Sigríður Rut Franzdóttir',
Ólafur S. Andrésson1-’, Valgerður Andrésdóttir1
'Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, 2University of Minnesota,
’Líffræðistofnun HÍ
stefanjo@hi.is
Inngangur: APOBEC próteinin eru fjölskylda cytidine deam-
inasa. Þessi prótein hafa fengið mikla athygli frá því að sýnt
var fram á að APOBEC3G veldur stökkbreytingum í erfðaefni
HIV-1 og annarra retróveira með því að afaminera cytidine yfir
í uridine í einþátta DNA meðan víxlritun á sér stað. HIV-1 á
þó mótleik við þessu, sem er veirupróteinið Vif, en það veldur
ubiquitin merkingu APOBEC3G og stuðlar þannig að niðurbroti
þess. APOBEC3 prótein er einungis að finna í spendýrum, en þó
er mikill munur á fjölda þeirra innan spendýrafánunnar, menn
og mannapar hafa átta slík prótein en mýs og rottur einungis
eitt. Ekki er vitað um aðra próteinfjölskyldu þar sem orðið hefur
slík margföldun á þeim tíma sem liðinn er frá tilkomu spendýra.
APOBEC3 próteinin eru einnig sérstök að því leyti að þau eru
undir einhverju sterkasta jákvæða vali (positive selection) sem
þekkist. Þetta val virðist hafa átt sér stað lengur en sambúðin
við lentiveirur og Vif. Sú tilgáta hefur verið sett fram að eitt af
upphaflegum hlutverkum APOBEC3 próteinanna hafi verið að
hindra endogen retróveirur í því að valda ójafnvægi í erfðameng-
inu. í þessari rannsókn var tilvist og fjöldi APOEBEC3 próteina
í kindum og öðrum klaufdýrum könnuð.
Efniviður og aðferðir: Raðir úr gagnabönkum voru notaðar til að
spá fyrir um basaröð próteinanna byggt á skyldleika próteinanna
og varðveislu. Genin voru mögnuð upp úr cDNAi með varðveitt-
um vísum og klónuð inn í vektora sem hægt er að nota til að gera
prófanir á virkni þeirra og sértækni. Einnig voru ummerki um
APOBEC3 í kindafrumum staðfest með því að raðgreina erfða-
efni vif- mæði-visnuveiru.
Niðurstöður og ályktanir: Niðurstöður okkar benda til þess að í
klaufdýrum séu fleiri en eitt APOBEC3 prótein. Genin virðast
því hafa fjölfaldast áður en klaufdýr og primatar aðskildust.
E 132 Tjáning komplementpróteina og stýrður frumudauði í
þroskun líffæra þorsks (Gadus morhua L.)
Sigrún Lange1, Alister W. Dodds2, Slavko Bambir1, Bergljót Magnadóttir1
'Tilraunastöð Háskóla Islands í meinafræði að Keldum, 2MRC Immuno-
chemistry Unit, Department of Biochemistry, University of Oxford, UK
bergmagn@hi.is
Inngangur: Komplementkerfið er mikilvægur liður í bæði sér-
virkum og ósérvirkum sjúkdómsvörnum. Það tekur þátt í vörnum
gegn sýkingu og í viðhaldi jafnvægis til dæmis í kjölfar bráðasvars
eða vegna stýrðs frumudauða. C3 er helsta prótein allra ferla
komplementkerfisins og tekur þátt í áthúðun og frumurofi. Sýnt
hefur verið fram á að Apolipoprotein A-I (ApoLP A-I), prótein-
þáttur eðlisþungra fitupróteina í sermi, hindrar frumurofsferlið
með vatnsfælinni tengingu við C3 í sermi þorsks og hefur þannig
hugsanlegu stjórnhlutverki að gegna.
C3 hefur verið greint með ónæmislitun þunnsneiða og
ónæmisþrykki í ýmsum líffærum þorsks allt frá líffæramyndun
á fósturskeiði. í þessu verkefni var tjáning C3 og ApoLP A-I
greind í þorskalirfum auk stýrðs frumudauða.
Efniviður og aðferðir: Sýni voru tekin í formalín af þorskahrogn-
um og lirfum frá 4 til 57 dögum eftir klak og steypt í vax fyrir vefja-
skoðun. Digoxigenine merktir þreifarar voru útbúnir fyrir C3 og
ApoLP A-I og staðbundin þáttatenging (in situ hybridisation)
notuð til að greina tjáningu þessara próteina. TUNEL litun fyrir
Læknablaðið/fylgirit 50 2004/90 69