Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2004, Page 94

ÁGRIP VEGGSPJALDA / XII. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
innan 12 mánaða fyrir gagnasöfnunina. Fjölbreytuaðlögunarlíkan
var prófað á úrtakið að fyrirmynd Roy (1999) með missisbreyt-
um, samhengisbreytum og fjórum aðlögunarþáttum. Óháðu
breytur rannsóknarinnar voru: missir ættingja eða vinar að teknu
tilliti til samhengisbreyta, geta til að sinna eigin grunnþörfum, trú
á eigin getu, virkni í hlutverkum, veittur stuðningur, upplifaður
stuðningur. Háðu breyturnar voru: sjálfmetið líkamlegt og and-
legt heilbrigði, sállíkamleg einkenni, kvíði og þunglyndi.
Helstu niðurstöðiir: Niðurstöður sýndu marktæk tengsl milli
missis ættingja eða vinar og andlegrar og líkamlegrar heilsu og
vellíðunar. Þegar fjölbreytulíkanið var prófað, urðu tengslin veik-
ari en þau héldust áfram marktæk. Kyn, aldur og menntun voru
þær breytur sem spáðu fyrir um heilsu eftir missi. Niðurstöðurnar
sýndu að með hækkandi aldri eru einstaklingar líklegri til að meta
líkamlega heilsu sína sem slæma. Hins vegar voru yngri einstakl-
ingar marktækt líklegri til að vera kvíðnir eftir missi. Yngri konur
og þeir sem rninni menntun höfðu voru líklegri til að finna fyrir
þunglyndi og sállíkamlegum einkennum og eldri konur voru lík-
legri til að meta heilsu sína slæma. Pegar tekið var tillit til annarra
samhengisbreytna (annar missir/áföll) reyndist missir vinar vera
það eina sem marktækt spáði fyrir um sállíkamleg einkenni og
missir barns á öllum aldri það eina sem marktækt spáði fyrir um
sjálfmetna andlega heilsu. Líkt og fram kemur í aðlögunarlíkani
Roys tempra aðlögunarþættir áhrif allra annarra þátta líkansins.
Helstu ályktanir: Niðurstöðurnar gefa til kynna að þörf sé fyrir
frekari rannsóknir á þessu sviði og ennfremur að það sé brýnt að
hjúkrunarfræðingar hafi vakandi auga og beini athygli sinni meir
að þeim sem nákomnir eru deyjandi sjúklingum og bjóði þeim og
þrói samhliða þá hjúkrun sem þeir eru í þörf fyrir.
V 65 Viðhorf íslendinga til geðdeyfðarlyfja og þættir sem
hafa áhrif á viðhorfin
Þórdís Olafsdóttir, Magnús Gottfreðsson, Engilbert Sigurðsson
Lyfjafræði- og læknadeild HI, Landspítali
ihoIafsdottir@actavis.is / engilb5@landspiialUs
Inngangur: í Ijósi algengis og alvarleika þunglyndis og ekki síður
vegna vaxandi notkunar geðdeyfðarlyfja er mikilvægt að kanna
þekkingu og viðhorf fólks til lyfjanna og hvaða þættir virðast helst
móta viðhorfin.
Efniviður og aðferðir: Valdir voru af handahófi 2000 íslendingar
úr þjóðskrá á aldrinum 18-80 ára. Saminn var spurningalisti sem
þeim var sendur í pósti þar sem spurt var um viðhorf til geðdeyfð-
arlyfja (12 spurningar), bakgrunn þátttakenda og reynslu af notk-
un lyfjanna (7) og þekkingu á þeim (12 spurningar).
Niðurstöður: Svarhlutfall var 47,3%. Fram kom að flestir gátu
hugsað sér að taka inn geðdeyfðarlyf við þunglyndi (71,5%) sem
og að hvetja nána vini eða ættingja til hins sama (61,5%). Að auki
nefndi stór hluti (69,8%) geðdeyfðarlyf sem virka meðferð við
þunglyndi. Fordómar gagnvart notkun þeirra reyndust litlir, en
þrátt fyrir að hátt hlutfall svarenda teldi að hvorki dagleg geð-
deyfðarlyfja- (49,5%) né gigtarlyfjanotkun (70,0%) einstaklinga
sem þeir eru að kynnast drægi úr áhuga á nánari kynnum, voru
þeir marktækt fleiri sem töldu að dagleg geðdeyfðarlyfjanotkun
hefði slík áhrif (20,7% á móti 8,8%). Tæplega helmingur (41,4%)
taldi ávísanir á þunglyndislyf of algengar. Nær helmingur þátt-
takenda vissi ekki að vikuleg eða tíðari áfengisnotkun dregur úr
virkni lyfjanna og minnkar líkur á bata í þunglyndi. Konur voru
líklegri en karlar til að telja óhefðbundna meðferð eins og heilun,
nudd og grasalækningar virka meðferð við þunglyndi (p<0,05).
Alyktanir: Þekking almennings á notagildi geðdeyfðarlyfja reynd-
ist nokkuð góð og höfðu þeir einstaklingar sem betur voru upp-
lýstir oftar jákvætt viðhorf til notkunar þeirra. Viðhorf íslendinga
til geðdeyfðarlyfja reyndust jákvæðari en viðhorf í erlendum
könnunum og kann það meðal annars að skýra meiri notkun
þeirra hér á landi.
V 66 Forvarnir aftanlæristognana í knattspyrnu
Arni Arnason1-2'3, Stefán B. Sigurösson2, Ámi Guðmundsson, Thor Einar
Andersen1, Lars Engebretsen', Roald Bahr'
'Oslo Sports Trauma Research Center, Norwegian University of Sport and
Physical Education, Osló, 2Lífeölisfræðistofnun, læknadeild HÍ, 3sjúkra-
þjálfunarskor læknadeildar HÍ
arnama@hi.is
Inngangur: Rannsóknir hafa sýnt að allt að 16% meiðsla í knatt-
spyrnu eru aftanlæristognanir. Markmið rannsóknarinnar var að
kanna algengi aftanlæristognana meðal knattspyrnumanna í efstu
deildum á Islandi og í Noregi og kanna hvort eksentrísk styrk-
þjálfun og vöðvateygjur gætu dregið úr tíðni þessara meiðsla.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur í rannsókninni voru leikmenn
frá 16 af 20 knattspyrnuliðum í tveimur efstu deildum karla á
Islandi og öllum 14 liðunum í norsku úrvalsdeildinni. Rannsóknin
hófst árið 1999 á Islandi og árið 2000 í Noregi með því að sjúkra-
þjálfarar skráðu meiðsli og þjálfarar skráðu þátttöku leikmanna í
æfingum og leikjum. Á árunum 2001-2002 var reynt forvarnarpró-
gramm, sem var samsett úr léttum teygjum í upphitun, liðleika-
þjálfun fyrir aftanlærisvöðva og eksentrískri styrkæfingu (Nordic
hamstring). Árið 2001 var óskað eftir því við öll íslensku liðin að
þau notuðu allt prógrammið, en norsku liðin voru aðeins beðin
um að nota teygjur í upphitun ásamt liðleikaþjálfun. Árið 2002
var óskað eftir því við öll liðin í báðum löndunum að þau notuðu
léttar teygjur í upphitun og eksentríska styrkþjálfun.
Niðurstöður: Þau lið sem notuðu léttar teygjur í upphitun ásamt
liðleikaþjálfun fengu sambærilega tíðni aftanlæristognana og árið
áður (0,54 meiðsli/1000 klst.), og heldur hærri tíðni en þau lið sem
ekki notuðu slíka þjálfun (0,35 meiðsli/1000 klst). Þau lið sem
notuðu eksentríska styrkæfingu fengu færri aftanlæristognanir
(0,22 meiðsli/1000 klst.) en þau lið sem ekki notuðu slíka þjálfun
(0,44 meiðsli/1000 klst).
Ályktanir: Eksentrísk styrkþjálfun með „Nordic hamstring“ virð-
ist fækka aftanlæristognunum meðal knattspyrnumanna.
V 67 Sjúklingar með langvinna lungnateppu eru oft með
skert heilsutengd lífsgæði, kvíða og þunglyndi við útskrift af
sjúkrahúsi
Gunnar Guömundsson1, Stella Hrafnkelsdóttir1, Christer Janson2, Þórarinn
Gíslason1
‘Lungnadeild Landspítala, 2lungnadeild háskólasjúkrahússins Uppsölum,
Svíþjóð
ggudmund@landspitali.is

94 Læknablaðið/fylgirit 50 2004/90