Tímarit Máls og menningar - 01.07.1946, Blaðsíða 44

154
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
unni heima fyrir, er vissulega ekki þar með sagt, að hún geti komizt
af án alls ofbeldis. Ofbeldið er stéttaþjóðfélaginu jafneiginlegt sem
myrkrið nóttinni, og engin yfirstétt mannkynssögunnar hefur getað
ríkt án þess að beita því, — ekki stétt þrælaeigenda í fornöld, ekki
aðalsstéttir miðaldanna og ekki heldur auðborgarastétt nútímans,
hvort sem hún kallar stjórnmálaskipulag sitt fasisma, nazisma eða
borgaralýðræði. Þar greinir ekki á milli um annað en form eða teg-
und ofbeldisins. Ofbeldistæki eru sem sé fleiri til en byssur eða bar-
efli. Yfirstétt, sem ræður mestöllu fjármagni þjóðfélagsins og auk
þess sjálfu ríkisvaldinu með öllu því, sem þar með fylgir, hefur
óteljandi tök og tæki á því að beita ólíkamlegu ofbeldi sér til fram-
dráttar í stjórnmálabaráttunni, og slíkar ofbeldisaðferðir eru hag-
anlegri oft og tíðum og ekki alltjafnt áhrifaminni en hið líkamlega
ofbeldið. Til dæmis um þetta lýðræðislega ofbeldi má nefna það,
er auðborgarar eða félög þeirra, sem fundasalina eiga, bindast sam-
tökum um að leigja þá ekki andstæðingum sínum, ef nauðsyn þykir
til bera að hindra stjórnmálastarfsemi þeirra. Mjög minnisvert til-
felli þessarar tegundar gerðist hér í Reykjavík fyrir skemmstu, er
eigendur allra kvikmyndahúsanna neituðu stúdentum um húsaskjól
undir fund til að mótmæla afsali íslenzkra landsréttinda í hendur
erlendu herveldi, með þeim rökstuðningi, að þeir leigðu ekki hús
sín undir fundi um pólitísk efni eða utanríkismál, enda þótt eitt
þessara liúsa hefði raunar ekki nema rúmri viku áður verið léð
einmitt undir pólitískan utanríkismálafund, þar sem stjórnmála-
maður einn kom fram, ekki til að andmæla afsali íslenzkra lands-
réttinda, heldur til þess (og það gerði gæfumuninn!) að flytja fyr-
irlestur, sem varða mundi við landráðalöggjöf landsins, þar sem
þjóðin var opinberlega og blygðunarlaust hvött til að framselja þessi
landsréttindi.
Hér við bætist svo hið skipulagða ofbeldi borgaralýðræðisins,
sem er fyrsta og fremsta tilveruskilyrði þess, flokkaofbeldið, meiri-
hlutaofbeldið og hið andlega ofbeldi, sem síðar mun nánar að vikið.
'Til marks um það, hversu skammt getur verið frá borgaralýð-
ræði til einræðis, eru afdrif Weimar-lýðveldisins þýzka, sem stóð
frá 1919 til 1933. Stjórnarskrá Weimar-lýðveldisins var einhver
hin lýðræðislegasta, sem þekkzt hefur í borgaralegu ríki. En hún