Tímarit Máls og menningar - 01.07.1946, Page 46

156
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
í hverju borgaralegu lýðræðisþjóðfélagi er lýst yfir athafnafrelsi.
Sérhverjum þjóðfélagsþegni heimilast til dæmis að ráðast í togara-
útgerð. En hvað stoðar öreigann slík heimild eða hvaðan mundi
honum koma höfuðstóllinn til að stofna og starfrækja þvíumlíkt
fyrirtæki? Jafnréttið fyrir lögunum getur jafnvel stundum orðið
sams konar tómyrði í borgaralegu þjóðfélagi, þar sem grundvallar-
skilyrði þess, hið efnahagslega lýðræði, er ekki fyrir hendi. Skáldið
Anatole France lýsir þessu í hinum víðfrægu orðum, að lögin banni
jafnt ríkum sem fátækum að biðjast beininga á strætum úti, velja
sér náttstað undir brúarsporðum eða stela brauði sér til matar. Og
hvar er jafnrétti ríks og fátæks, þegar um það er að ræða að ná
rétti sínum fyrir dómstólunum, á meðan svo er háttað, að allur
málarekstur kostar mikið fé og auk þess stundum ærna fjárhags-
áhættu?
Þegar borgaralýðræðið lýsir yfir hugsunarfrelsi, ritfrelsi, mál-
frelsi, mannfundafrelsi og samtakafrelsi, þá ber það að athuga, að
hver sá einstaklingur eða hópur manna, sem vill hagnýta sér þessi
réttindi til hlítar, verður að ráða yfir eða eiga óskoraðan aðgang
að víðlesnum málgögnum, prentsmiðjum og pappírsbirgðum, funda-
húsum, samgöngutækjum og öðrum slíkum áróðurs- og boðunar-
gögnum. Gildi réttinda slikra sem hugsanafrelsis og málfrelsis er
ekki eingöngu fólgið í því, að hver maður megi hugsa með sjálfum
sér, það sem honum þóknast, eða ræða hvað eina við kunningja sína
í heimahúsum og á gatnamótum. Á þessi réttindi ber ekki að leggja
persónulegan mælikvarða fyrst og fremst, heldur félagslegan, en
það merkir raunar í borgaralegu þjóðfélagi, þar sem stéttabaráttan
er grundvallaratriði, að á þau beri fyrst og fremst að leggja pólit-
ískan mælikvarða. Nú er það staðreynd, að langmestur hluti þess-
ara áróðurs- og boðunargagna er í höndum eignastéttarinnar, sem
beitir þeim fyrst og fremst í þeim tilgangi að móta stjórnmálaskoð-
anir almennings og afla sér kosningafylgis. Ef það er enn fremur
athugað, að þessi stétt hefur í liöndum ríkisvaldið og þar með
flestar þær stofnanir, er ákveða hugmyndakerfi þjóðfélagsþegnanna
í almennum skilningi, þá er augljóst, að enda þóttlýst sé yfir hugs-
unarfrelsi, ritfrelsi, málfrelsi, mannfundafrelsi og samtakafrelsi, þá
er ekki að ræða um neitt jafnrétti á þessum vettvangi. í þjóðfélagi,