Tímarit Máls og menningar - 01.07.1946, Síða 121

SAMVIZKA HEIMSINS, SKÁLDIÐ OG STAÐREYNDIRNAR
231
að hverju leyti þetta kemur erindi mínu við. En þar var ekki tal
um sambúð Rússa og íslendinga, heldur Rússa og Finna.
0. J. S. hefur einu sinni áður sýnt mér þann óverðskuldaða heið-
ur að geta þessa erindis. Var það í Þjóðviljanum 12. maí 1945, og
þóknaðist honum þá að fela sig bak við grímu Orvarodds. Að vísu
get ég ekki sannað, að Örvaroddur og Ó. J. S. séu í þessu tilfelli
sami maðurinn. En hugsanir og stíleinkenni beggja þeirra eru með
því ættarmóti, að varla getur verið um aðra skýringu að ræða.
Ganga ásakanir Ó. J. S. á báðum stöðum út á hið sama: ég hafi
nítt Sovétríkin. Þetta er alvarleg ásökun. En hún er upplogin. Ég
bið háttvirta lesendur að lesa erindi mitt og segja síðan, hvort þar
sé hægt að finna nokkurn vott af níði gagnvart Sovét eða nokkru
öðru ríki. Og ég skora á Ó. J. S. að leggja skjölin á borðið og benda
mönum á þær hnútur og þau illindi, sem ég skyldi hafa varpað að
Ráðstjórnarríkjunum og sem hann þykist hafa uppgötvað. Er níðið
ef til vill í því fólgið, að ég vitna í orð Roosevelts forseta í febrúar
árið 1940 um árás Rússlands á Finnland? Til allrar vissu tek ég
þau upp hér aftur: „Hér er lítið lýðveldi í Norðurevrópu. Lýðveldi,
sem án minnsta vafa æskir einskis annars en að halda landi sínu og
pólitísku sjálfsforræði. Enginn, sem vill láta telja sig með fullu
viti, lætur sér detta í hug, að Finnland hafi verið með nokkurt laun-
brugg gegn Sovétsambandinu. Rússland hefur gert hernaðarbanda-
lag við annað einvaldsríki og ráðist á granna sinn, svo ógnarlega
lítinn, að hann hefði ekki getað skaðað hann á neinn hátt, litla þjóð
sem einungis leitast við að lifa í friði við lýðræðisstjórnarfar.“
Sem sagt: þetta eru orð Franklin Roosevelts, en ekki mín, og ég
vitnaði í hann sem heimild fyrir áliti meiri hluta heimsins.
í þessu sambandi þykir mér sjálfsagt að benda Ó. J. S. á um-
mæli Halldórs Kiljans Laxness í ræðu, sem hann flutti á fundi sós-
íalista friðardaginn og birtist í Þjóðviljanum 13. maí 1945. Þar
kemst hann meðal annars svo að orði: „Leiðtogar engilsaxnesku
stórveldanna, menn eins og Churchill og Roosevelt, og þau öfl sem
stóðu á bak við þá í þessum tveim höfuðríkjum, hafa verið fulltrúar
fyrir samvizku heimsins, ímynd þeirrar réttlætiskenndar sem er
mannkyninu samgróin, og er ofar öllum stefnum, hverju nafni sem
þær nefnast."